Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Europejska Agencja Leków (EMA) wydały wspólne stanowisko w sprawie składu szczepionek przeciw COVID-19 zalecanego w nadchodzącym sezonie 2023/2024. Podobne zalecenia dotyczące składu nowych, zaktualizowanych szczepionek przeciwko COVID-19 wydały również amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) oraz Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Obie instytucje zgodnie zalecają monowalentny skład szczepionki i uwzględnienie w niej szczepu należącego do rodziny podwariantów XBB Omikron, co zapewni reakcję krzyżową wobec wariantu aktualnie dominującego i nowych pojawiających się szczepów. Jednocześnie cały czas dostępne są szczepionki wariantowe do podawania jako dawki przypominające dla osób, które nie przeszły jeszcze całego cyklu szczepień.

Realizacja szczepień przeciw COVID-19 powinna odbywać się zgodnie z krajowymi zaleceniami. EMA i ECDC zaproponowały uproszczone stosowanie nowych, zaktualizowanych szczepionek w następujący sposób:

• u dorosłych i dzieci w wieku ≥5 lat zaleca się 1 dawkę,
• u dzieci w wieku <5 lat, nieszczepionych lub bez wcześniejszego zakażenia SARS-CoV-2, zaleca się 2 lub 3 dawki szczepienia podstawowego (w zależności od wybranego preparatu).

W nadchodzącej kampanii szczepień przeciw COVID-19 szczepieniami zaleca się priorytetowo objąć:

• osoby w wieku ≥60 lat,
• osoby z niedoborami odporności bez względu na wiek,
• osoby z przewlekłymi chorobami współistniejącymi zwiększającymi ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 bez względu na wiek,
• kobiety w ciąży,
• oraz pracowników ochrony zdrowia.

Osoby z niedoborami odporności mogą wymagać podania większej liczby dawek. Dawkę nowej, zaktualizowanej szczepionki można podać ≥3 miesiące po poprzedniej, zaleca się jednak rozważyć odstęp dłuższy, wynoszący ≥4 miesiące (dostępne dane dla dotychczas stosowanych szczepionek wskazują, że dłuższy odstęp może zapewnić większą ochronę przed COVID-19 o ciężkim przebiegu).

Na początku września do konsultacji trafił  nowy projekt rozporządzenia w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz Międzynarodowej Książeczki Szczepień. W projektowanym rozporządzeniu przedstawiono wykaz 26. zalecanych szczepień ochronnych, które obejmuje wszystkie rodzaje szczepionek dopuszczonych obecnie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W porównaniu do poprzednio obowiązującego rozporządzenia, wykaz ten został uzupełniony m.in. o szczepienie przeciw: COVID-19, zakażeniom wirusem syncytialnym układu oddechowego (RSV). Ministerstwo zakłada, że przepisy rozporządzenia wejdą w życie z dniem 1 października 2023 r.

Obecnie uwzględnienie szczepień przeciw COVID-19 w ramach obowiązującego kalendarza szczepień zalecanych w PSO ma uzasadnienie w innym niż dotychczas zapotrzebowaniu na tego typu szczepienia w ramach stałej immunoprofilaktyki, a nie tak jak dotychczas w razie wystąpienia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, który może wymagać stosowania szczególnych rozwiązań.

„Już wiemy, że szczepionka przeciw COVID nie jest szczepionką na całe życie. Szczepienia przeciw COVID-19 na stałe wchodzą do naszego kalendarza szczepień, gdyż podobnie jak to ma miejsce w przypadku grypy, co roku będą ogłaszane przez WHO najgroźniejsze w danym sezonie szczepy wirusa, którym będą odpowiadały szczepionki opracowane wyłącznie pod dany sezon. W związku ze zmianą rekomendacji międzynarodowych agencji, bardzo ważne staje się wpisanie szczepień przeciw COVID na listę szczepień zalecanych  w ramach  obowiązującego w Polsce Programu Szczepień Ochronnych.” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

Sezon szczepień już się rozpoczął, ponad połowa pacjentów, jak co roku będzie chciała skorzystać ze szczepień sezonowych już we wrześniu. Niestety, jak na razie mają ograniczone możliwości zaszczepienia się w aptekach. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób infekcyjnych liczą na szybki powrót szczepień przeciw COVID-19 do aptek. Zakończenie realizacji szczepień przeciw COVID-19 w aptekach wraz z ustaniem stanu zagrożenia epidemicznego spowodowało, że praktycznie z dnia na dzień pacjenci zostali pozbawieni możliwości skorzystania z nich w prosty i dogodny sposób bez odwiedzania gabinetów lekarskich. Sprawne wdrożenie przepisów z nowelizacji ustawy refundacyjnej i powrót szczepień do aptek z początkiem października, pozwoliłby na pełną realizację postulowanego od początku pandemii jednoczasowego szczepienia przeciw grypie i COVID-19 oraz na osiągnięcie lepszych efektów w zapobieganiu zachorowaniu i zgonom na grypę i COVID w sezonie 2023/2024.