Przyczyny bólu stawów

Bóle kości i stawów to dolegliwość, która może wynikać z wielu różnych powodów. O ile u osób starszych główną przyczyną bólu stawów i kości są zwykle zmiany zwyrodnieniowe, u osób młodszych niepokojące objawy zawsze wymagają dalszej diagnostyki.

Najczęściej obserwowane przyczyny bólu stawów i mięśni to:

• zmiany przeciążeniowe związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, przetrenowaniem lub przepracowaniem;
• urazy i kontuzje (stłuczenia, zwichnięcia, skręcenia);
• zmiany zwyrodnieniowe (często objawiające się bólem stawów dłoni);
• choroby autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy);
• infekcje wirusowe i bakteryjne;
• siedzący tryb życia (brak ruchu);
• przewlekły stres;
• dna moczanowa (zwykle atakująca stawy w obrębie stopy, ale ból stawów może wystąpić również w dłoni);
• fibromialgia;
• choroby nowotworowe.

Co na bolące kości i stawy?

W sytuacji, gdy ból w stawach nie ustępuje po kilku dniach i nie jest związany z kontuzją czy przeciążeniem, warto udać się do lekarza. Specjalista podczas wizyty przeprowadzi wywiad i zapyta o charakter dolegliwości, m.in. o to, czy:

• bóle reumatyczne dotyczą rąk, nóg czy kręgosłupa;
• bóle stawów przebiegają bez obrzęków, czy może towarzyszy im opuchlizna;
• bóle stawów występują tylko w dzień, czy utrzymują się również w nocy;
• występuje ograniczona ruchomość, gorączka, spadek masy ciała;
• oraz czy współwystępują inne choroby?

Często do postawienia ostatecznego rozpoznania i podjęcia leczenia przyczynowego konieczna jest dalsza diagnostyka. Aby jednak złagodzić dolegliwości występujące u pacjenta, lekarz zaleca zwykle stosowanie środków – tabletek lub maści – o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Leki przeciwbólowe na bolące stawy

Niesteroidowe leki przeciwzapalne – to najczęstsza odpowiedź na pytanie, co stosować na ból stawów. To grupa substancji o różnej budowie chemicznej, ale wykazujących podobne działanie: hamując stan zapalny, łagodzą ból, w tym bóle mięśni i stawów. Stosuje się je w sytuacjach, gdy dolegliwości bólowe utrudniają wykonywanie codziennych czynności (ból stawów biodrowych czy kolanowych ogranicza mobilność, a bóle kręgosłupa uniemożliwiają schylanie się).

Do najczęściej stosowanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosowanych w przypadku bólu stawów zalicza się ibuprofen, naproksen, ketoprofen i diklofenak.

Leków przeciwbólowych na własną rękę nie należy stosować dłużej niż przez kilka dni. W przypadku, gdy ból stawów jest objawem innej choroby, oprócz objawowego łagodzenia dolegliwości bólowych, konieczne może okazać się leczenie ukierunkowane na usunięcie przyczyny bólu. A leki przeciwbólowe, choć skuteczne, nie są pozbawione działań niepożądanych, dlatego należy przyjmować je jedynie wtedy, kiedy są ku temu wyraźne przesłanki.

Maści i żele na bóle kości i stawów

Substancje o działaniu przeciwbólowym (ibuprofen, ketoprofen, naproksen, diklofenak) występują również w postaci maści i żeli do stosowania miejscowego. Którą postać – do połykania czy do smarowania – wybrać? Zaletą maści i żeli jest szybkie działanie, mniejsze ryzyko działań niepożądanych, a także brak drażniącego działania na przewód pokarmowy. Niestety u niektórych osób mogą wywoływać podrażnienia skóry. Z kolei zaletą tabletek przeciwbólowych jest silniejsze i ogólnoustrojowe działanie oraz dłuższe utrzymywanie się efektu. Trzeba jednak pamiętać, że mogą wchodzić w interakcje z innymi substancjami czynnymi, dlatego należy zawsze poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich przyjmowanych lekach.

Domowe sposoby na bolące stawy rąk i nóg

Leczenie farmakologiczne to nie jedyny sposób, który może przynieść ulgę bolącym stawom dłoni, kolan czy kręgosłupa. Doraźnie można wypróbować domowe metody łagodzące ból.

Zimne i gorące okłady

Bóle mięśniowe i stawowe można łagodzić, wykonując okłady. Ciepłe kompresy łagodzą ból, usprawniają krążenie, rozluźniają napięte mięśnie, zwiększają ruchomość. Wskazaniem do ich stosowania są bóle mięśniowe i stawowe związane z przewlekłymi urazami bądź chorobami. Nie należy ich natomiast wykonywać w przypadku ostrych urazów i stanów zapalnych – mogą wtedy nasilić dolegliwości. Do wykonania ciepłego okładu można wykorzystać termofor lub ręcznik zamoczony w ciepłej wodzie. W aptece natomiast dostępne są gotowe kompresy. Wykonując ciepłe okłady, należy pamiętać o zachowaniu bezpieczeństwa i ochronie przed oparzeniami.

Z kolei zimne okłady łagodzą obrzęk, znoszą ból i działają przeciwzapalnie. Wskazania do stosowania są szerokie: obejmują ostre urazy stawów i mięśni, ból związany z chorobą zwyrodnieniową, dną moczanową czy RZS. Stosując ciepłe okłady, warto mieć na uwadze ryzyko oparzenia, natomiast korzystając z okładów zimnych należy zapobiegać odmrożeniom. Dlatego źródło zimna – lód czy kompres żelowy – przed przyłożeniem do skóry należy owinąć w materiał izolujący, a czas zabiegu nie powinien przekraczać 20 minut.

Kąpiele z dodatkiem ziół i minerałów na bolące stawy

Na bolące stawy ulgę przyniosą również łagodzące kąpiele lecznicze. Jak je przygotować? Jednym ze sprawdzonych metod łagodzenia schorzeń reumatycznych, bólów i zwyrodnień kręgosłupa oraz stanów pourazowych kości, mięśni i stawów jest kąpiel borowinowa. Działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i rozluźniająco. Jej główny składnik – borowina – to torf leczniczy, powstały w wyniku długotrwałego rozkładu roślin przez bakterie w ciepłym i wilgotnym środowisku. Kąpieli borowinowych zażywa się głównie w uzdrowiskach i sanatoriach, jednak wykorzystując borowinę dostępną w aptece z powodzeniem można taki zabieg przygotować samodzielnie w domu.

W domowym zaciszu można również skorzystać z kąpieli solankowej. To kąpiel lecznicza w wodzie z minerałami, łagodząca bóle stawów i mięśni. Podobnie jak kąpiel borowinowa, jest częstym zabiegiem wykonywanym na turnusach sanatoryjnych, ale szybko i łatwo można wykonać ją w domu. Wystarczy zakupić w aptece gotową kompozycję soli kąpielowych. Dokonując zakupu, warto wspomnieć farmaceucie o naszych dolegliwościach. Sole często są wzbogacone dodatkowymi składnikami, które wpływają na końcowy efekt ich działania.

Oprócz minerałów, ulgę w bólach kości i stawów przyniesie również kąpiel ziołowa. Aby ją przygotować, mieszankę ziół należy zalać wrzątkiem i zaparzać przez około 10 minut. Po tym czasie napar wlać do wanny wypełnionej ciepłą wodą. Dostępne są gotowe mieszanki zawierające zioła o korzystnym działaniu na stawy. W ich składzie znaleźć można: liść maliny, ziele wiązówki, nawłoć, liść brzozy, bylicę, korę wierzby oraz igliwie i pączki sosny, czyli surowce o działaniu przeciwzapalnym oraz łagodzącym ból i sztywność stawów.

Co jeszcze może pomóc, jeżeli zmagasz się z bólem stawów i kości?

Leczenie dolegliwości objawiających się bólem stawów i kości ma charakter wielowymiarowy. Poza tradycyjnym leczeniem zaleconym przez specjalistę i domowymi metodami łagodzącymi ból, istnieje jeszcze kilka czynników, które mogą wpłynąć na ogólną kondycję.

Aktywność fizyczna – czy pomaga w walce z bólem?

Zmagając się z bolącymi stawami, szczególnie kolanowymi, naturalnym dążeniem jest ograniczanie aktywności fizycznej. Wynika z przeświadczenia, że dodatkowy ruch nasili dolegliwości. Rzeczywiście, w przypadku urazów i kontuzji warto dać sobie czas na regenerację. Jeśli jednak ból stawów ma charakter utrzymujący się długotrwale i wynika z choroby przewlekłej, z którą zmagać się będziemy jeszcze długo (lub zawsze), warto zaplanować odpowiednie treningi. Dlaczego jest to tak ważne? Ruch, usprawniając krążenie krwi, poprawia transport tlenu i składników odżywczych do stawów. Ponadto, aktywny tryb życia sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała, która również wpływa na kondycję stawów. Ćwicząc, wzmacniamy też mięśnie, które – jeśli są w dobrej formie – odciążają stawy.

Na jaki rodzaj aktywności się zdecydować? Z pewnością stawom nie służą kontuzjogenne, obciążające dyscypliny. Świetnym wyborem będzie basen, a także ćwiczenia aerobowe (podnoszące wydolność) o umiarkowanym natężeniu. Jeśli możemy sobie na to pozwolić, warto skorzystać z kilku lekcji z trenerem personalnym, który indywidualnie dobierze ćwiczenia dopasowane do naszych możliwości oraz oceni – i ewentualnie skoryguje – technikę ich wykonywania.

Właściwa dieta – dlaczego może pomóc w uśmierzaniu bólu?

Poza aktywnością fizyczną, czynnikiem, który może łagodzić bóle stawów, a na którym mamy ogromny wpływ, jest codzienna dieta.

Po pierwsze, powinna sprzyjać utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Nadwaga i otyłość nie tylko mechanicznie uszkadzają chrząstkę stawową, ale prowadzą do ograniczenia aktywności, co napędza mechanizm błędnego koła.

Po drugie, ważne jest, aby sposób żywienia dostarczał składników poprawiających kondycję stawów oraz zmniejszających stan zapalny. Dieta na bolące stawy powinna zawierać pełnowartościowe białko, którego źródłem są chude mięso, nabiał i rośliny strączkowe. Kolagen, będący składnikiem mazi stawowej i nadający stawom elastyczność, znajduje się w galaretach mięsnych. Niezmiernie ważne są również witaminy. Witamina C, niezbędna do produkcji kolagenu oraz działająca jako antyoksydant, znajduje się w cytrusach, papryce, czarnej porzeczce czy natce pietruszki. Z kolei witamina D, zapewniająca prawidłową budowę i funkcjonowanie układu kostno-szkieletowego, wytwarzana jest naturalnie w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Niemniej często powstające ilości są niewystarczające i konieczna jest suplementacja. O czym jeszcze pamiętać? O składnikach diety działających przeciwzapalnie. To przede wszystkim wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, znajdujące się w tłustych rybach morskich, orzechach, pestkach dyni i słonecznika i oleju lnianym, oraz przyprawy: imbir, kurkuma czy cynamon.

Wiemy już, co warto włączyć do diety. A czego unikać? Nadmiaru tłuszczów nasyconych oraz tłuszczów trans o działaniu prozapalnym, a także cukrów prostych, które znajdują się w słodyczach, napojach oraz żywności wysoko przetworzonej. Rozsądne wydaje się ograniczenie spożycia czarnej herbaty i kawy, które mogą ograniczać przyswajanie wapnia, tak ważnego dla zdrowia kości. Zaleca się też rezygnację z alkoholu.

Zabiegi fizjoterapeutyczne – czy warto na nie uczęszczać?

Ostatnim elementem kompleksowej walki z dolegliwościami bólowymi stawów jest fizjoterapia. W zależności od objawów i przyczyny bólu, indywidualnie do pacjenta dobiera się serię zabiegów z szerokiego wachlarza terapii, do którego zalicza się m.in.: diatermię, jonoforezę, prądy interferencyjne, ultradźwięki, laseroterapię czy krioterapię. Oczekiwany efekt każdego z zabiegów jest inny: prądy usprawniają działanie układu nerwowego, ultradźwięki działają rozluźniająco na mięśnie, laseroterapia pobudza odnowę komórkową. Odmienne mechanizmy działania zabiegów fizjoterapeutycznych przekładają się na kompleksowe łagodzenie dolegliwości.

 

Piśmiennictwo:

Z.J. Foster, A.L. Day, J. Miller. Polyarticular Joint Pain in Adults: Evaluation and Differential Diagnosis. Am Fam Physician 107(1), 2023.

V. Duong, W.M. Oo, C. Ding, A.G. Culvenor, D.J. Hunter. Evaluation and Treatment of Knee Pain: A Review. JAMA 330(16), 2023.

K.A. Schönenberger, A.C. Schüpfer, V.L. Gloy, i in. Effect of Anti-Inflammatory Diets on Pain in Rheumatoid Arthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients 13(12), 2021.

S.T. Skou, E.M. Roos. Physical therapy for patients with knee and hip osteoarthritis: supervised, active treatment is current best practice. Clin Exp Rheumatol, Suppl 120(5), 2019.

B.N. Lindler, K.E. Long, N.A. Taylor, W. Lei. Use of Herbal Medications for Treatment of Osteoarthritis and Rheumatoid Arthritis. Medicines (Basel). 7(11), 2020.