Na raka pęcherza moczowego może zachorować każdy, jednak cztery razy częściej występuje on u mężczyzn. Pomimo dostępnych wyników badań naukowych dotyczących liczby chorych, świadomość społeczna względem czynników ryzyka, badań przesiewowych i profilaktyki pozostaje na niskim poziomie. Tymczasem dane epidemiologiczne są niepokojące – dziennie diagnozę „raka pęcherza moczowego” słyszy siedemnaście osób[1].

Toksyny, które mogą być jedną z przyczyną zachorowań

Ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego rośnie wraz z wiekiem i występuje najczęściej u mężczyzn między 60. a 80. rokiem życia. Zdrowiu nie służy również palenie papierosów – ok. 55 proc. chorych było lub jest palaczami. Jednak grupą szczególnie narażoną na zachorowanie na ten rodzaj nowotworu są także osoby pracujące w branżach związanych z chemikaliami bądź toksynami.

W Polsce przemysł chemiczny jest jednym z najważniejszych sektorów gospodarki. Dane GUS z 2022 roku mówią, że pracownicy tej branży stanowią aż 12 proc. całkowitego zatrudnienia w przemyśle w Polsce[2]​. Statystyki zachorowalności na raka pęcherza moczowego różnią się w zależności od zawodu, w jakim pracują osoby narażone na szkodliwe chemikalia. Najwyższe ryzyko zachorowań obserwuje się wśród pracowników przemysłu gumowego i farbiarskiego. Jednak ekspozycja na różne niebezpieczne substancje, w tym np. barwniki, jest powszechna także w przemyśle skórzanym, tekstylnym i metalowym. Kolejne grupy ryzyka stanowią pracownicy sektora petrochemicznego i produkującego materiały drukarskie, a nawet fryzjerzy. Toksyny, które przedostają się do ich organizmów gromadzą się w moczu, gdzie długotrwale oddziałują na nabłonek urotelialny, co w konsekwencji może prowadzić do choroby nowotworowej. Szacuje się, że substancje używane w przemyśle chemicznym są czynnikiem odpowiadającym za 20-27 proc. przypadków raka urotelialnego.

Edukacja i zwiększanie świadomości pracowników

Profilaktyka jest kluczowa dla bezpieczeństwa zdrowotnego osób pracujących w przemyśle ściśle związanym z chemikaliami. Osoby mające styczność z substancjami toksycznymi powinny monitorować swój stan zdrowia poprzez regularne badania diagnostyczne (badanie ogólne moczu, USG, itp.) oraz wczesne reagowanie na ewentualne niepokojące objawy. Krwiomocz, trudności w oddawaniu moczu, ból w dole brzucha i/lub okolicy lędźwiowej to symptomy, które powinny niepokoić ponieważ mogą być oznakami raka urotelialnego.

- Potrzebujemy zwiększyć świadomość społeczną i szerzyć edukację na temat raka pęcherza moczowego wśród wszystkich grup. Szczególnie ważne jest jednak, by mówić do osób, które z racji wykonywanego zawodu mają ograniczone możliwości unikania substancji rakotwórczych, czyli osób pracujących z czynnikami chemicznymi, wyziewami rafineryjnymi, wulkanizacyjnymi. I oczywiście nie zapominać o palaczach. Rak pęcherza moczowego początkowo przebiega bezobjawowo. Krwiomocz często jest jego pierwszym objawem. Lekarze urolodzy mają narzędzia, by zdiagnozować chorobę w jej wczesnym stadium – są one dostępne w ramach świadczeń zdrowotnych Narodowego Funduszu Zdrowia. To przede wszystkim regularne badania moczu czy USG dróg moczowych. Te badania nie bolą, więc nie należy się ich obawiać, a mogą uchronić przed przeoczeniem choroby i stworzyć szansę na zastosowanie znikomo inwazyjnych (mało okaleczających) sposobów leczenia w razie wykrycia nieprawidłowości na wczesnym etapie  – mówi prof. dr hab. n. med. Piotr L. Chłosta, kierownik Katedry i Kliniki Urologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum (UJ CM) w Krakowie.

Ważna jest również rola pracodawcy – zapewnienie odpowiednich środków ochrony osobistej, takich jak rękawice, maski i odzież ochronna, które minimalizują kontakt z niebezpiecznymi substancjami. Ponadto przykładanie wagi do przestrzegania zasad higieny w miejscu pracy, jak również organizowanie obowiązkowych szkoleń BHP.

Kampania Krwiomocz? Działaj!

Z inicjatywy Fundacji Wygrajmy Zdrowie trwa kampania edukacyjna KRWIOMOCZ? DZIAŁAJ!, która ma na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa, wiedzy pacjentów i zwrócenie uwagi lekarzy na tę chorobę.

- "Krwiomocz? Działaj!" nie jest jedynie hasłem przewodnim. Dla nas to wezwanie do działania, mobilizacja społeczeństwa, a jednocześnie wyraz naszego zaangażowania w walkę z rakiem pęcherza. Chcemy, aby każdy zrozumiał, jak kluczową rolę we wczesnym wykrywaniu raka urotelialnego odgrywa profilaktyka – powiedział Szymon Chrostowski, Prezes Fundacji Wygrajmy Zdrowie. - Jestem głęboko przekonany, że edukacja społeczna i wczesna diagnostyka są kluczowymi elementami walki z rakiem urotelialnym. Nasza kampania ma na celu dotarcie do jak największej liczby osób, przekazanie im rzetelnej wiedzy na temat tej choroby oraz zachęcenie do regularnych badań profilaktycznych – dodaje.

W ramach kampanii funkcjonuje strona www.krwiomoczdzialaj.pl, gdzie można znaleźć najważniejsze informacje dotyczące profilaktyki raka urotelialnego, głównych czynników ryzyka, narażenia zawodowego, dostępnych metod leczenia, komentarze ekspertów czy interaktywną mapę z listą ośrodków, zajmujących się leczeniem.

Do regularnych badań profilaktycznych zachęcają ambasadorzy kampanii – aktor Jacek Borkowski oraz dziennikarz Zbigniew Urbański. Kampanię wspiera Astellas Pharma.

 

[1] Za Krajowym Rejestrem Nowotworów, https://onkologia.org.pl/pl, dostęp: 11.07.2024 r.

[2] https://pipc.org.pl/en/chemical-industry-in-poland/, dostęp: 25.06.2024 r.