Sola dosis facit venenum, czyli – analizując słynną maksymę Phillippusa Aureolusa Theophrastusa Bombastusa von Hohenheim zwanego Paracelsusem – każda substancja jest potencjalnie toksyczna, a dawka jest czynnikiem decydującym o wystąpieniu niekorzystnego efektu. Obecnie wiemy, że dawka jest tylko jednym, niekoniecznie najważniejszym z czynników, które powodują, że substancje uważane za bezpieczne, w tym leki, wywołują efekty toksyczne. Efekt działania przyjętej dawki substancji czynnej (leku) jest modyfikowany przez czynniki wewnętrzne – zależne w dużej mierze od konstytucji genetycznej, oraz zewnętrzne – niezależne od pacjenta (m.in. schemat dawkowania, pora dnia, temperatura), i niekiedy różni się w sposób znaczący od spodziewanego.

Opisywane zjawisko ma swoje praktyczne konsekwencje, istotne z punktu widzenia zarówno uczestników badań klinicznych i pacjentów, środowiska lekarskiego, jak i firm farmaceutycznych, a także płatników usług medycznych. Brak identyfikacji działania toksycznego leku w trakcie badań przedklinicznych i jego ujawnienie się w fazie testów klinicznych, czy nawet po wprowadzeniu leku na rynek, wiąże się z zagrożeniem zdrowia lub życia pacjentów, koniecznością leczenia efektów tego działania oraz przerwania procesu rozwoju leku lub wycofania preparatu z rynku. Pociąga to za sobą ogromne straty finansowe firmy farmaceutycznej.

Najczęstsza przyczyna niepowodzenia

Według analizy, której wyniki zostały przedstawione przez Redferna, to właśnie efekty toksyczne z układu krążenia są najczęstszą przyczyną wczesnego zakończenia badań klinicznych bez względu na stopień ich zaawansowania [Redfern, 2010]. Podobnie przegląd leków wycofanych już po wprowadzeniu na rynek wskazuje na układ krążenia i serce, jako miejsce niepożądanych oddziaływań leków dla dużej grupy produktów leczniczych, wśród których wymienić można: terodylinę, terfenadynę, cyzapryd, rofecoksyb, tiorydazynę czy sibutraminę [Stockbridge, 2013].

Cały artykuł można przeczytać w magazynie "Przemysł Farmaceutyczny" 1/2014
Fot.: www.photogenica.pl