Produkty parenteralne, czyli pozajelitowe to jedna z jałowych postaci leku przeznaczona do podania do organizmu człowieka lub zwierzęcia przez wstrzyknięcie, infuzję lub implantację. Ze względu na sposób podania, w składzie jakościowym tych preparatów mogą występować takie substancje, które doprowadzają do izotonii względem krwi, regulują pH, zwiększają rozpuszczalność, zapobiegają rozkładowi substancji czynnej lub zapewniają odpowiednie właściwości przeciwdrobnoustrojowe, ale nie wpływają niekorzystnie na zamierzone działanie lecznicze, lub w użytych stężeniach nie wywołują działania toksycznego, lub nadmiernego działania drażniącego.

Wyróżnia się kilka rodzajów preparatów pozajelitowych. Są to:
• płyny do wstrzykiwań,
• płyny do infuzji,
• koncentraty do sporządzania płynów do wstrzykiwań lub do infuzji,
• proszki do sporządzania płynów do wsztrzykiwań lub do infuzji,
• żele do wstrzykiwań,
• implanty.

Zgodnie z definicją

W celu lepszego zrozumienia różnic między tymi rodzajami, zacytuję za Farmakopeą Europejską kilka definicji.

Płyny do wstrzykiwań są jałowymi roztworami, emulsjami lub zawiesinami. Są sporządzone przez rozpuszczenie, emulgowanie lub zawieszanie substancji czynnej (czynnych) i dodanych substancji pomocniczych, w wodzie lub w odpowiednim niewodnym płynie, które w uzasadnionych wypadkach nie muszą być jałowe, albo w mieszaninach tych rozpuszczalników. Preparaty w opakowaniach wielodawkowych zwierają środki konserwujące.

Płyny do infuzji są jałowymi roztworami lub emulsjami, w których woda stanowi fazę ciągłą. Są zwykle doprowadzone do izotonii względem krwi. Zasadniczo podawane w dużej objętości. Nie zawierają żadnych środków konserwujących.

Koncentraty do sporządzania płynów do wstrzykiwań lub do infuzji są jałowymi roztworami przeznaczonymi do wstrzyknięcia lub do infuzji po rozcieńczeniu. Przed podaniem są rozcieńczane do przepisanej objętości z użyciem podanego płynu. Po rozcieńczeniu spełniają wymagania dotyczące płynów do wstrzykiwań lub infuzji.

Proszki do sporządzania płynów do wstrzykiwań lub do infuzji są jałowymi substancjami stałymi, umieszczonymi w ich końcowych pojemnikach, w których po wstrząśnięciu z podaną objętością wskazanego jałowego płynu szybko tworzą roztwory, klarowne i praktycznie wolne od zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, lub jednorodne zawiesiny. Produkty liofilizowane do użytku pozajelitowego zaliczane są do proszków do sporządzania płynów do wstrzykiwań lub do infuzji.

Żele do wstrzykiwań są jałowymi żelami o lepkości odpowiedniej, aby zapewnić zmodyfikowaną szybkość uwalniania substancji czynnej (czynnych) w miejscu wstrzyknięcia.

Ostatnia grupa – „implanty” są jałowymi stałymi preparatami o odpowiednim rozmiarze i kształcie, tak aby możliwa była implantacja pozajelitowa i uwalnianie substancji czynnej (czynnych) przez dłuższy okres czasu. Pojedynczy implant umieszczany jest w jałowym pojemniku.

Etapy krytyczne

Ze względu na fakt, iż roztwory do wstrzykiwań są jednym z bardziej wymagających typów preparatów pozajelitowych, zarówno pod względem wytycznych mikrobiologicznych, jak również ilości parametrów jakościowych, to im właśnie chciałabym poświecić najwięcej uwagi, a zwłaszcza ich krytycznym etapom wytwarzania, które zostały kolejno omówione.

Dobór środka konserwującego

Z tym problemem zetknął się każdy, kto pracował nad produktem w opakowaniach wielodawkowych. Zalecenia dotyczące stosowania jak najmniejszych stężeń środków konserwujących jest powszechnie znane. Dla wszystkich produktów, w których występują przeciwutleniacze i konserwanty, należy dokładnie opisać: cel zastosowania tych substancji; dowód ich skuteczności w danym produkcie, czyli dowód dobrania minimalnego stężenia tych substancji do osiągnięcia wymaganego poziomu skuteczności; kompatybilność fizyczną i chemiczną z innymi składnikami produktu leczniczego; kompatybilność fizyczną i chemiczną z opakowaniem bezpośrednim; metody analityczne oznaczania ich zawartości w gotowym produkcie, najlepiej zgodne z Farmakopeą Europejską; ich skład jakościowy i ilościowy – z udowodnieniem zasadności doboru stężeń; nazwę zwyczajową, nazwę handlową, informacje dotyczące
bezpieczeństwa zastosowanych substancji.

 

Cały artykuł można przeczytać w magazynie "Przemysł Farmaceutyczny" 2/2014

Fot.: www.photogenica.pl