Czym tak naprawdę jest otyłość?

Najbardziej uproszczona definicja otyłości zakłada, że to nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej, które stwarza zagrożenie dla zdrowia. Od lat winą za chorobę niesprawiedliwie obarcza się chorych, zarzucając im lenistwo, czy zaniedbanie. Tymczasem, jak dowodzą specjaliści, współczesna medycyna potwierdza, że etiologia tej choroby jest znacznie bardziej złożona:

Otyłość to nie kwestia wyglądu, to choroba. Pod względem biologicznym należy na nią patrzeć identycznie jak na nowotwór czy cukrzycę, gdzie mamy zaburzenie w funkcji organizmu lub uszkodzenie jego struktury. W przypadku otyłości zaburzona zostaje homeostaza energetyczna. Chory organizm nie potrafi „wyczuć”, że pobiera zbyt dużo energii i nie potrafi tego zablokować, korzystając z mechanizmów neurohormonalnych – to właśnie one ulegają „zepsuciu”. Otyłość jest chorobą przewlekłą, trudną do terapii, z zaostrzeniami i bez tendencji do samoustępowania. Istotnie obniża jakość życia i skraca je. Żyjemy w środowisku obesogennym, czyli sprzyjającym rozwijaniu się otyłości. Jesteśmy otoczeni obfitością: pokarmów, napojów, które zawierają uzależniające wzmacniacze smaku. Minimalizujemy aktywność fizyczną, zaburzamy dobowy rytm odpoczynku. Zbyt mało osób wie, że także każda godzina snu mniej, każdy stres, powodujący wyrzut kortyzolu, to zwiększone ryzyko otyłości – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Paweł Bogdański z Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości.

Uderzenie w godność chorych

Wg badań opinii publicznej osoby z otyłością są w Polsce jedną z grup najbardziej narażonych na stygmatyzację: aż 69%4. Polaków potwierdza, że było świadkami przemocy słownej wobec osoby z otyłością. Chorzy na co dzień słyszą pod swoim adresem takie określenia jak: „grubas/ grubaska” (56%), „świnia”/ „wieprz”/ „locha”/ „maciora”/ „tucznik”/„knur” (27%)5. ​

Wstrząsające jest to, że chorych porównuje się do zwierząt, bo to już forma dehumanizacji. Jednym okrutnym słowem odbiera się komuś podmiotowość, prawo do uczuć. Tak silne odium społeczne jest rzeczywistą barierą do podejmowania przez chorych walki o zdrowie: nie szukają fachowej pomocy, a choroba pustoszy zdrowie coraz bardziej. Dlatego konsekwentna edukacja społeczna na ten temat jest tak ważna – podkreśla prof. dr hab. n. med. Paweł Bogdański z Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości.

Praktyczne narzędzia edukacyjne są dostępne

Aby budować w przestrzeni publicznej lepsze zrozumienie choroby otyłościowej, we współpracy z najlepszymi specjalistami, w ramach kampanii „Porozmawiajmy szczerze o otyłości” (www.ootylosci.pl) powstały już dwa praktyczne narzędzia, która stanowią rzetelne źródło wiedzy:

· Karta Praw Chorego na Otyłość – dokument porządkujący podstawowe prawa osób chorych na otyłość w oparciu o obowiązujące w Polsce przepisy oraz Deklarację Praw Pacjenta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Jej celem jest wskazanie na istniejące regulacje prawne, które zapewniają chorym na otyłość opiekę medyczną zgodną ze współczesną wiedzą medyczną i z przestrzeganiem równego dostępu do informacji, należytej diagnostyki i leczenia. Karta jest również pomocnym narzędziem w prowadzeniu świadomych i wspierających rozmów na temat otyłości w gabinetach lekarskich. Dokument powstał z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości we współpracy z Instytutem Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.

· Jak wspierająco mówić o chorobie otyłościowej. Praktyczny słownik – praktyczny poradnik, który pokazuje jak w łatwy sposób zmienić zwroty negatywne na zgodne z aktualną wiedzą medyczną i wyrażające szacunek do chorych. Słownik zawiera także badanie opinii publicznej, które ujawniło skalę werbalnej stygmatyzacji oraz jej wpływu na zdrowie psychiczne i fizyczne osób z otyłością. Zawiera ponadto rekomendacje interdyscyplinarnego grona ekspertów – przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości: dr hab. n. med. Pawła Bogdańskiego i dr hab. n. med. Mariusza Wyleżoła, a także psycholożki zdrowia Adrianny Sobol, dziennikarki i specjalistki w komunikacji medialnej: Beaty Tadli oraz samych pacjentek: Emilii Modrzyńskiej – ambasadorki kampanii Porozmawiajmy szczerze o otyłości oraz Katarzyny Głowińskiej, prezeski FLO – Fundacji na Rzecz Leczenia Otyłości.

1. Raport “Atlas World Obesity Federation”, 2023.   

2. Dane wg. badań przeprowadzonych w latach 2029-2020 na zlecenie Instytutu Żywności i Żywienia (Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH).

3. Raport „Cities Changing Diabetes ”, 2022.

4. Dane pochodzą z badania zrealizowanego w dniach 23–29.05.2023 roku. Na zlecenie Novo Nordisk. W ramach badania przeprowadzono 1012 ankiet, gdzie 701 zostało przeprowadzonych na reprezentatywnej grupie Polaków, a także na podstawie wyliczonego BMI wyselekcjonowano celową próbę 311 respondentów z otyłością lub nadwagą. Pełne wyniki badania zamieszczono w opracowaniu „Jak wspierająco mówić o chorobie otyłościowej. Praktyczny słownik”.

5. Tamże.