Szczepienia ochronne przyczyniają się do redukcji zachorowalności i umieralności, a także pomagają w odciążeniu systemu opieki zdrowotnej, szczególnie w okresie jesienno-zimowego sezonu infekcyjnego. Promocja i rozwijanie programów szczepień ochronnych stanowi kluczowe zadanie dla systemu ochrony zdrowia. Mimo ostatnich osiągnięć, takich jak wprowadzenie na stałe szczepień przeciw grypie i pneumokokom do aptek oraz umieszczenie szczepionek na liście bezpłatnych leków dla osób powyżej 65 roku życia, wciąż istnieją obszary wymagające uwagi oraz działań rządu i parlamentu. Zmiany legislacyjne wprowadzone w ostatnim czasie dawały nadzieję na poprawę wyszczepialności, która w Polsce jest ekstremalnie niska. Niestety ze względu na zbyt skomplikowany proces szczepienia odnotowano kolejny spadek spowodowany brakiem możliwości zrealizowania całości usługi szczepienia podczas jednej wizyty w placówce podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) czy aptece oraz zawężenie publicznego finansowania usługi szczepienia w aptece do populacji senioralnej.   

„Znajdujemy się w kluczowym momencie, ponieważ jesteśmy na końcu jednego sezonu infekcyjnego oraz przed rozpoczęciem kolejnego. Wyciągnęliśmy wiele ważnych lekcji i zdefiniowaliśmy istotne zmiany jakie muszą zajść, aby przyszły sezon okazał się w końcu sukcesem. Istotne jest aby, zostały one wdrożone jeszcze przed wakacjami” – prof. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

Koniecznością jest skrócenie ścieżki pacjenta do szczepienia do jednej wizyty zarówno w aptece jak i placówce medycznej dla szczepień zalecanych. Obecnie główną barierą w dostępie do szczepień jest konieczność kilkukrotnej wizyty pacjenta w różnych miejscach, takich jak placówki POZ czy apteki, aby uzyskać receptę, następnie szczepionkę i szczepienie. Rekomendacją ekspertów jest poszerzenie uprawnień farmaceutów do wystawiania recept na szczepionki, w tym refundowane. To niezbędny krok w celu skrócenie ścieżki pacjenta do szczepienia w aptece. Aktualnie, farmaceuci posiadają uprawnienia do wystawienia recepty farmaceutycznej (płatnej 100% przez pacjenta) tylko na szczepionkę przeciwko grypie, bez możliwości wystawienia recepty pełnopłatnej na inne szczepienia, których wykonanie jest możliwe w aptece (pneumokoki) oraz nie mogą wystawiać recepty na szczepionki refundowane. 

Aby umożliwić pacjentom szczepienie w czasie jednej wizyty w placówce medycznej zaleceniem ekspertów jest wprowadzenia świadczenia gwarantowanego w POZ, na które będzie się składała cena szczepionki i cena usługi szczepienia. Taki system pozwoliłby na pozyskanie bezpłatnej szczepionki przeciwko grypie oraz pneumokokom, do której są uprawnieni pacjenci 65+. Placówki medyczne mogą pozyskać szczepionki na potrzebę realizacji tego świadczenia z rynku prywatnego. Takie rozwiązanie było stosowane już w czasie pandemii COVID-19 dla szczepionek przeciw grypie na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia o objęciu szczepieniami konkretnej populacji pacjentów oraz komunikatu NFZ określającego koszt świadczenia i sposób kontraktowania.   

Kolejnym ważnym aspektem wpływającym na wyszczepialność jest personel medyczny. Według ekspertów poszerzenie liczby zawodów uprawnionych do przepisywania recept na szczepionki o pielęgniarki, położne i farmaceutów pozwoli na skrócenie ścieżki pacjenta do szczepienia, co przełoży się na zwiększenie poziomu wyszczepialności w polskiej populacji. W tym celu rekomendują zmianę rozporządzenia. Postulowana zmiana pozwoliłaby bezsprzecznie udrożnić system wykonywania szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom, w szczególności w populacji senioralnej, która już dziś może skorzystać z bezpłatnej szczepionki oraz szczepienia.   Prace nad rozporządzeniem prowadzone przez Ministerstwo Zdrowia trwają zbyt długo – od marca 2023 r.  

Zniesiona powinna zostać również bariera dostępu do bezpłatnych szczepień dla seniorów przebywających w DPS-ach oraz ZOL-ach. Na liście bezpłatnych leków dla osób po 65 roku życia już dziś znajdują się szczepionki przeciwko grypie (dla wszystkich seniorów) oraz przeciwko pneumokokom (dla osób z chorobami współistniejącymi). Seniorzy z racji wieku, starzenia się̨ układu immunologicznego i występowania chorób współistniejących, mają większe ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu choroby zakaźnej. Pandemia COVID-19 uwidoczniła również, że placówki takie jak DPS-y i ZOL-e ze względu na swoją specyfikę lokalową sprzyjają transmisjom zakażeń, dlatego tym bardziej zasadne wydaje się zabezpieczenie pacjentów korzystających z opieki długoterminowej.  Obecnie koniecznym pozostaje poszerzeniem uprawnień lekarzy mogących przepisywać bezpłatne leki z listy „s” o lekarzy pracujących w prywatnym sektorze zdrowia oraz o lekarzy medycyny paliatywnej.   

Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych wierzą, że rząd i Minister Zdrowia będą dążyć do poprawy sytuacji w zakresie profilaktyki szczepiennej, rozwiązując obecne bariery i wprowadzając rekomendacje postulowane przez środowiska zawodów medycznych.