W ostatnim czasie Ministerstwo wdrożyło wiele pozytywnych zmiany w systemie szczepień takich jak: rozszerzenie listy „s” o szczepionki refundowane m.in. przeciw RSV i półpaścowi, uprawnienie farmaceutów do wystawiania recept na szczepionki refundowane oraz poszerzenie uprawnień pielęgniarek i położnych w kontekście wykonywania szczepień. Powyższe zmiany nie przyniosły jednak poprawy w zakresie wyszczepialności co sugeruje, że jedną z głównych barier w szerokim dostępie do szczepień należy upatrywać w skomplikowanym procesie ich realizacji w POZ.

Proces realizacji szczepień w POZ

Dotychczasowy model realizacji szczepień zalecanych w POZ jest długi i skomplikowany. Pacjent w pierwszej kolejności musi umówić się na wizytę, odbyć poradę w gabinecie lekarskim i otrzymać receptę (refundowaną lub nie, w zależności od rodzaju szczepionki i wskazań refundacyjnych). W kolejnym etapie pacjent musi udać się do apteki w celu zakupienia szczepionki, ponownie umówić się na wizytę do POZ i przyjść do placówki na szczepienie.

„Koniecznością jest skrócenie ścieżki pacjenta poprzez taką organizację, aby cały proces szczepienia od momentu zalecenia do wykonania szczepienia odbył się podczas jednej wizyty pacjenta w placówce POZ. Model ten zakłada dostępność zalecanej szczepionki w placówce POZ oraz stworzenie świadczenia dla placówek POZ, które byłoby finansowane przez NFZ” – komentuje dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowy ds. medycyny rodzinnej, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.

Model skróconej ścieżki dla szczepień zalecanych

Świadczenie w placówce mogłoby byś realizowane w dwóch opcjach dostępności szczepionki. Pierwszym z nich jest dystrybucja szczepionki poprzez sanepid do placówek POZ, wówczas wymagałoby to zdigitalizowania procedury zamawiania i sprawozdania szczepionek. Drugą opcją, rekomendowaną przez ekspertów, jest zakup szczepionki przez placówkę POZ po urzędowej cenie zbytu dla danej szczepionki i wsteczne finansowanie poprzez NFZ już dla całej procedury szczepienia. Zgodnie z rekomendacjami, wycena świadczenia (free-for-service) powinna obejmować cenę szczepionki i koszt realizacji świadczenia uwzględniając: kwalifikację, wykonanie szczepienia oraz raportowanie. Dodatkowo raportowanie wykonania szczepienia w systemie P1 powinno być obowiązkowym elementem realizacji tego świadczenia i warunkiem rozliczenia świadczenia przez NFZ.

„Brak ogólnodostępnych, szczegółowych danych na temat wyszczepialności populacji oraz niepełne raportowanie szczepień z placówek POZ wpływa niekorzystnie na wprowadzanie skróconej ścieżki szczepień. Aby zachęcić osoby zaangażowane w szczepienia do ich raportowania należy przede wszystkim uprość procedury poprzez pełne wdrożenie przyjaznej dla użytkownika, intuicyjnej e-karty szczepień, wprowadzenie obowiązku zgłaszania oraz odejść od pozostałych, wówczas zbędnych uciążliwych obowiązków raportowania” – zauważa prof. dr hab. n. med. Ernest Kuchar, ekspert Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych. „Szeroki i publiczny dostęp do prosto przedstawionych, zwizualizowanych danych na temat  realizacji szczepień, np. przeciwko HPV, pomaga budować zaufanie do szczepień i systemu ochrony zdrowia i świadomość w społeczeństwie, że szczepienia są istotnym elementem dbałości o własne zdrowie”.

Celem realizacji modelu skróconej ścieżki niezbędne są zmiany legislacyjne obejmujące w szczególności zmiany w przepisach Rozporządzenia Ministra Zdrowia lub w zarządzeniu Prezesa NFZ. Eksperci OPZCI rekomendują wprowadzenie zmian w oparciu o obecne kryteria refundacyjne szczepień przeciw: grypie pneumokokom, RSV oraz półpaścowi. Szczegółowe zalecenia ekspertów w kontekście szczepień oraz tego jak wdrożyć model skróconej ścieżki zostały przedstawione w dokumencie programowym Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych „Rekomendacje odnośnie zwiększania dostępności szczepień ochronnych na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Model skróconej ścieżki dla szczepień zalecanych”.

„Implementacja modelu skróconej ścieżki w POZ niesie ze sobą wiele korzyści m.in. uproszczenie procedury dla pacjenta, zwiększenie dostępności do szczepień, odciążenie placówek POZ, a przede wszystkim potencjalne zwiększenie wyszczepialności populacji. Naszą rekomendacją jest również utrzymanie refundacji aptecznej szczepionek zalecanych. Daje to możliwość wybrania przez pacjenta dogodnej ścieżki do szczepienia i zwiększy dostępność do szczepień” – wskazuje prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

Senat ogłosił rok 2025 Rokiem Edukacji i Profilaktyki, aby rozpocząć „wspólną i spójną” politykę zdrowotną, której celem jest odbudowa zaufania do profilaktyki i zmniejszenie liczby zachorowań. Zdaniem senator Beaty Małeckiej-Libery konieczne są nie tylko działania edukacyjne, ale również zmiany systemowe, m.in. uproszczenie ścieżki szczepień w POZ, większa rola farmaceutów oraz wsparcie informatyczne dla placówek ochrony zdrowia.