Na tegorocznej liście Top10 Onko 2025 po raz trzeci z rzędu znalazł się lek radioligandowy przeznaczony do stosowania u chorych z zawansowanym, przerzutowym rakiem prostaty. Lista Top10 Onko 2025 została utworzona w wyniku głosowania siedmiu ekspertów – członków zarządu Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej. Kryteria, którymi kierowano się przy wyborze to przede wszystkim: poziom zaspokojenia potrzeb medycznych, rokowania pacjentów na podstawie analizy przeżyć, ocena leku w algorytmie European Society For Medical Oncology, ocena amerykańskiej agencji Food and Drugs Administration (określenie danej terapii jako przełomowej) oraz istotność obszaru terapeutycznego wyrażana danymi epidemiologicznymi.

Rak gruczołu krokowego (prostaty) jest najczęstszym nowotworem rozpoznawanym u mężczyzn w Polsce – w 2021 roku zdiagnozowano go u prawie 18 tys. pacjentów (co stanowiło 21% wszystkich nowo rozpoznanych nowotworów wśród mężczyzn). To także druga co do częstości przyczyna śmiertelności z powodu nowotworów w tej grupie (w 2021 roku z powodu raka prostaty zmarło prawie 5,5 tys. pacjentów w Polsce). Niepokojący jest fakt, że zachorowalność na raka prostaty cechuje silny trend wzrostowy.

U pacjentów po rozpoznaniu raka prostaty stosowane są różne metody leczenia w zależności od zaawansowania: zabieg chirurgiczny, chemioterapia, radioterapia, hormonoterapia i leczenie celowane. „Aktualnie na etapie choroby wrażliwej na kastrację intensyfikujemy leczenie, stosujemy nowoczesne leki hormonalne lub łącząc chemioterapię z nowoczesnymi lekami hormonalnymi. Takie podejście pozwala skuteczniej hamować postęp choroby, zwiększać efektywność terapii oraz poprawiać rokowania pacjentów. Niestety, gdy dochodzi do progresji nowotworu, nasze możliwości terapeutyczne są znacznie ograniczone. Gdy nowotwór przestaje reagować na hormonoterapię, możemy zastosować chemioterapię kolejnej linii, jednak rokowanie na tym etapie raka prostaty pozostają niekorzystne. U pacjentów z przerzutami ograniczonymi wyłącznie do kości możemy zastosować leczenie dichlorkiem radem. Ale u pacjentów z przerzutami do narządów miąższowych dichlorek radu z definicji nie będzie działał. Dlatego dla tej grupy pacjentów potrzebujemy nowej terapii celowanej – o innym mechanizmie działania – która poprawi wyniki leczenia i jakość życia pacjentów. Taką metodą leczenia jest terapia radioligandowa z zastosowaniem radioizotopu lutetu” – mówi dr n. med. Bożena Sikora-Kupis z Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii.

Generalnie, terapie radioligandowe polegają na dostarczaniu promieniowania radioaktywnego bezpośrednio do komórek rakowych, w sposób ukierunkowany, dzięki czemu minimalizowany jest wpływ radiofarmaceutyku na otaczające je zdrowe komórki. Ligandem nazywamy związek wybiórczo łączący się z precyzyjnie określonymi receptorami, których ekspresja jest szczególnie nasilona na powierzchni komórek nowotworowych. Taki ligand łączony jest z radioizotopem, będącym emiterem promieniowania jonizującego, które powoduje uszkodzenie struktur komórkowych. W leczeniu zaawansowanego raka prostaty zarejestrowany jest radioligand, składający się z radioaktywnego lutetu oraz nośnika, który wybiórczo łączy się z receptorami PSMA (prostate specific membrane antigen), czyli białkiem powszechnie występującym na błonie komórkowej komórek raka prostaty, a bardzo rzadko w prawidłowych tkankach. Białko PSMA można zwizualizować podczas badania obrazowego z zastosowaniem pozytonowej tomografii emisyjnej PET, a zatem może ono służyć zarówno do diagnostyki nawet niewielkich przerzutów raka prostaty, jak i być celem terapeutycznym dla leku radioligandowego.

„Bardzo ważne jest to, że wiemy dokładnie, którym chorym możemy efektywnie podać lek radioligandowy z lutetem: tym pacjentom z przerzutowym rakiem gruczołu krokowego, u których badanie PET wykazało ekspresję PSMA. Korzyści ze stosowania tego leczenia zostały wykazane w dwóch badaniach klinicznych, m.in. w badaniu rejestracyjnym” – tłumaczył prof. dr hab. n. med. Jakub Kucharz z Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Narodowego Instytutu Onkologii, uzasadniając umiejscowienie tego leku wśród priorytetów refundacyjnych na rok 2025.

„Leczenie radioligandowe z wykorzystaniem lutetu jest dla niektórych pacjentów jedyną opcją, pozwalającą na przedłużenie przeżycia. Dotyczy to chorych, którzy przeszli już różne formy terapii (jak chemioterapia i hormonoterapia), lecz ich skuteczność się wyczerpała. W takiej sytuacji konieczne jest zastosowanie leku o innym mechaniźmie działania. Dlatego zależy nam na tym, aby lek radioligandowy był dostępny dla tych pacjentów, ponieważ wiemy, że jest skuteczny i ma korzystny profil bezpieczeństwa Obecnie w naszej klinice stosujemy tę terapię w ramach procedury RDTL (ratunkowego dostępu do terapii lekowych), a nasze doświadczenia z jej stosowaniem są bardzo pozytywne. Po pierwsze, obserwujemy wyraźne efekty działania leku, w tym poprawę stanu ogólnego i poprawę jakości życia pacjentów. Po drugie, mimo że są to chorzy, którzy przeszli już kilka terapii onkologicznych, a co za tym idzie – obciążeni skutkami ubocznymi wcześniejszego leczenia oraz samą chorobą nowotworową, widzimy, że możemy bezpiecznie podać im lek radioligandowy, ponieważ nie wywołuje on istotnych działań niepożądanych. Oczywiście, pacjenci kwalifikowani do tej terapii muszą spełniać określone kryteria, w tym np. odpowiednie wyniki badań laboratoryjnych” – podkreśla dr n. med. Bożena Sikora-Kupis.

Doświadczenia z praktyki potwierdzają zatem to, co wykazały badania kliniczne: zastosowanie radioligandu u pacjentów z przerzutowym rakiem gruczołu krokowego i wysoką ekspresją białka PMSA powoduje wydłużenie życia, opóźnienie progresji choroby oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia objawowych zdarzeń kostnych i bólu. Dlatego zarówno onkolodzy, jak i pacjenci z zaawansowanym rakiem prostaty liczą na jak najszybszy dostęp do terapii radioligandowej. To jeden z priorytetów w zakresie refundacji leków onkologicznych na rok 2025.

Źródło: https://www.mzdrowie.pl/leki/top-ten-onko-2025/