Witamina K to kilka pochodnych naftochinonu: K₁ (filochinon), K₃ (menadion) oraz K₂ (menachinony). Witaminę K odkryto jako czynnik przeciwdziałający koagulacji, a później zajmowano się głównie jej działaniem przeciwkrwotocznym, gdyż zarówno protrombina, jak i inne czynniki krzepnięcia krwi powstają przy jej udziale. Bogatym źródłem filochinonu w diecie są zielone warzywa (szpinak, brokuły) i algi. Menachinony można znaleźć w produktach fermentowanych (jogurty, kiszona kapusta), bowiem są syntezowane przez bakterie, w tym przez bakterie flory jelitowej człowieka. Wytwarzają one około 1-1,5 mg witaminy K₂ na dobę, a więc ilość zaspokajającą potrzeby organizmu. Jednak badania pokazują, że duże grupy zdrowych osób mają niewielki niedobór tej witaminy, powstający z różnych powodów, takich jak nieodpowiednia dieta, czy flora bakteryjna zredukowana skutkiem stosowania antybiotyków.

Ostatnio okazało się, że witamina K jest konieczna do zapewnienia funkcji białek wiążących i transportujących wapń: składnika kości – osteokalcyny i białek MGP obecnych w tkankach naczyń krwionośnych. Jak wiadomo, wapń osadza się w naczyniach krwionośnych powodując ich zwapnienie, a jednocześnie jego niedobór w kościach prowadzi do osteoporozy. To zjawisko nazwano „paradoksem wapnia”. Przy udziale witaminy K osteokalcyna przekształcana jest do karboksyosteokalcyny, która może wiązać jony wapniowe poprzez grupy karboksylowe.

Interesujące, że dwie choroby dotykające duże populacje ludzi – zwapnienie naczyń i osteoporoza – mają taki sam etiopatogenetyczny mechanizm. Można im zapobiegać kontrolując poziom witaminy K₂ i w razie potrzeby podając ją w postaci suplementu diety. Niedobór witaminy K jest zazwyczaj kontrolowany, aby sprawdzić działanie koagulacyjne (czas krzepnięcia krwi). Tymczasem wiele osób może mieć niedobór witamin K, którego wskaźnikiem jest niski poziom karboksyosteokalcyny, co niekorzystnie wpływa na metabolizm wapnia w układzie kostnym.

Obie funkcje witaminy K uznała w 2009 roku Europejska Agencja Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Zaakceptowano dwa oświadczenia zdrowotne, które mogą być stosowane dla suplementów diety: witamina K wpływa na prawidłowe krzepnięcie krwi oraz wpływa na utrzymanie zdrowych kości.

Popularne suplementy diety zawierają głównie wapń z witaminą D₃. Niewiele suplementów zawiera również witaminę K₂. Menadion i MK-4 otrzymuje się drogą syntezy chemicznej, podczas gdy MK-7 jest produktem naturalnym, wyizolowanym z przefermentowanych nasion soi. Dla poziomu witamin K w ustroju decydujące znaczenie ma ich przyswajalność. Niestety, witamina K₁ jest słabo przyswajalna (5-10%), K₂ w postaci syntetycznej wymaga dawek rzędu mg. Witaminę K₂ w postaci MK-7 charakteryzuje doskonała wchłanialność oraz niska efektywna dawka (75 mcg). Nie opisano do tej pory hiperwitaminozy K, a więc można uznać wspomaganie organizmu poprzez racjonalną suplementację jako bezpieczną.

Autor: prof. Iwona Wawer

Krajowa Rada Suplementów i Odżywek

Fot.: zasoby własne autora