Zagadnienia związane z bezpieczeństwem surowców stosowanych w produktach pośrednich, powstających na różnych etapach wytwarzania, oraz gotowych wyrobach leczniczych można rozpatrywać w różnych ujęciach. Pierwsza weryfikacja następuje na etapie rozwoju produktu leczniczego, następnie jego rejestracji, a później w czasie rutynowego procesu produkcji poprzez dostarczanie materiałów wyjściowych o odpowiedniej jakości i od kwalifikowanych dostawców. Wreszcie bezpieczeństwo jest zapewniane dzięki ściśle określonemu postępowaniu z surowcami i produktami pośrednimi na terenie wytwórni oraz odpowiedniemu środowisku wytwarzania.

Zakres wymaganych informacji
    Organy rejestrujące, przed wydaniem pozwolenia na dopuszczenie produktu leczniczego do obrotu, oceniają przedstawioną dokumentację pod względem bezpieczeństwa, tj. działań niepożądanych, toksykologii i jakości. Zakres danych, zgodnie z Guideline On Excipients In The Dossier For Application For Marketing Authorisation Of A Medicinal Product, zależy od tego, czy substancja została wcześniej opisana w jednej z farmakopei. Najmniej informacji należy przedstawić, jeżeli opis znajduje się w European Pharmacopoeia lub farmakopei państwa członkowskiego. Może jednak okazać się, że niezbędne jest dodanie pewnych testów do specyfikacji podanej w farmakopei w zależności od zamierzonego użycia substancji. Jeżeli natomiast substancja jest opisana w farmakopei kraju trzeciego, po odpowiednim uzasadnieniu i potwierdzeniu specyfikacji z ogólną monografią Ph. Eur. dla substancji, może zostać zaakceptowana taka monografia. W przypadku, gdy substancja nie jest opisana w żadnej farmakopei wymagane jest przedstawienie największej liczby danych, m.in. odpowiedniej specyfikacji uwzględniającej co najmniej właściwości fizyczne, testy identyfikacyjne, zanieczyszczenia chemiczne i inne testy, o ile są konieczne.
    W przypadku rejestracji substancji pomocniczych pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego przedstawia się informacje na temat przypadkowych zanieczyszczeń, źródła pochodzenia, specyfikacje, opis wykonywanych badań oraz dane na temat bezpieczeństwa wirusologicznego.

Rejestracja nowych materiałów
    Nowe substancje pomocnicze są rejestrowane według formatu dla substancji czynnych. Ich dokumentacja powinna zawierać szczegółową charakterystykę, funkcjonalność, warunki użycia, informacje dotyczące bezpieczeństwa, wytwarzania, właściwości chemicznych, fizycznych, zanieczyszczeń, pozostałości rozpuszczalników stabilności oraz walidacji metod analitycznych. Tak szeroki zakres danych dla substancji pomocniczych należy przedstawić tylko w przypadku, gdy dana substancja użyta jest po raz pierwszy w produkcie leczniczym, podawana jest inną niż dotychczas drogą, ma nową postać chemiczną lub jest substancją znaną, ale niestosowaną do tej pory u ludzi.

Przy rejestracji nowych materiałów pod uwagę brane są:
• dane bibliograficzne dotyczące toksykologii i chemii oraz informacje o tym, gdzie produkt jest już używany;
• dane dotyczące użycia surowca jako dodatku w przemyśle spożywczym, ze szczególnym uwzględnieniem informacji i kryteriów związanych z toksykologią;
• specyfikacje międzynarodowe, o ile istnieją (odniesienia do FAO, WHO, Food Chemical Codex);
• dla substancji w produktach stosowanych na skórę – odniesienia do wytycznych produktów kosmetycznych;
• dane dotyczące toksykologii z uwzględnieniem drogi podania.

Wytwarzanie zgodne z wymogami
    Po uzyskaniu pozwolenia na dopuszczenie do obrotu niezbędne jest zapewnienie właściwej jakości surowców. Dostawcy oraz producenci tych substancji muszą zostać zatwierdzeni w procesie kwalifikacji. Ich wiarygodność potwierdzają też inspekcje organów kompetentnych lub audyty wytwórców produktów gotowych, certyfikaty GMP, certyfikaty potwierdzające zgodność z normami ISO czy spełnienie standardów ustanowionych przez Pharmaceutical Quality Group.
    Firmy farmaceutyczne są prawnie zobowiązane do wytwarzania produktu zgodnego z zatwierdzoną dokumentacją i zapewnienia takich warunków procesu produkcji, aby wyrób końcowy i wszystkie produkty pośrednie były odpowiedniej i powtarzalnej jakości. Składa się na to szereg zagadnień wynikających z Dobrej Praktyki Wytwarzania. Kwalifikowane pomieszczenia, systemy i urządzenia, przeszkolony personel, walidowane procesy, kontrola jakości oraz procedury zwalniania produktów – to tylko niektóre z czynników mających wpływ na jakość leku.

* * *

    W przemyśle farmaceutycznym bezpieczeństwo ma szczególny wymiar – produkty, które z założenia mają leczyć ludzi, mogą dla nich stanowić również zagrożenie. Dobrej jakości surowce oraz produkty pośrednie są tylko jednym z wielu elementów mających wpływ na ocenę stosunku korzyści do ryzyka farmakoterapii.

Autor: Magdalena Kozłowska, Celon Pharma Sp. z o.o.

Artykuł został opublikowany w magazynie "Przemysł Farmaceutyczny" nr 4/2012

Źródło fot.: BMP’