Ospa prawdziwa – Variola vera, choroba zakaźna wywoływana przez Orthopoxvirus należący do grupy herpesvirusów przez tysiące lat była przyczyną setek milionów zgonów. Od 1798 roku przeciwko tej chorobie stosowano skuteczną szczepionkę.

W Polsce ostatni przypadek rodzimej ospy prawdziwej miał miejsce w 1937 roku, natomiast ogniska po zawleczeniu tej choroby notowano w latach 1953, 1962 i 1963.

Przeniesienie choroby następuje najczęściej drogą kropelkową w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym człowiekiem lub pośrednio – przez kontakt ze skażonymi przedmiotami (np. koce, ubrania). Chory jest zakaźny od momentu pojawienia się pierwszych zmian na skórze i błonach śluzowych, aż do momentu całkowitego odpadnięcia strupów (strupy zawierające wirusa są także zakaźne). Okres ten wynosi z reguły około 3 tygodni. Powszechna jest wrażliwość ludzi niezaszczepionych. Odporność poszczepienna utrzymuje się przez kilka lat, po upływie których potrzebne jest wykonanie ponownego szczepienia. W związku jednak z likwidacją choroby, w 1980 roku, zgodnie z zaleceniami WHO szczepienia przeciwko tej chorobie zostały całkowicie wycofane z kalendarza szczepień ochronnych.

Wszelkie działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej mają charakter prewencyjny, aby w razie pojawienia się tej choroby zminimalizować niebezpieczeństwo epidemiologiczne.