Pandemia uwypukliła liczne problemy i zainicjowała procesy zmian, które wcześniej nie wydawały się tak potrzebne. Duże obciążenie służby zdrowia obnażyło niewykorzystane kompetencje i zasoby wiedzy farmaceutów. Od ponad roku mogą oni korzystać z uprawnienia wydawania recept farmaceutycznych, a także recept pro auctore i pro familiae. W roku 2021 uprawnienia farmaceutów również są sukcesywnie rozszerzane: 9 kwietnia zostało opublikowane rozporządzenie ministra zdrowia, zgodnie z którym farmaceuci mają możliwość podawania szczepionek przeciw COVID-19, a także przeprowadzania kwalifikacji pacjentów na szczepienie. Warunkiem pełnienia tych funkcji jest ukończenie specjalnych kursów. Przyczyną tych zmian jest nie tylko wcześniej wspomniana trudna sytuacja polskich przychodni i szpitali, ale również wzrost społecznego zaufania do farmaceutów – przez ostatni rok wielu pacjentów zamiast utrudnionego kontaktu i konsultacji online z lekarzem, wolało osobiście porozmawiać z farmaceutą.

Farmaceuci nie tylko służą pacjentom radą czy wystawiają recepty, ale również chronią ich przed sfałszowanymi produktami leczniczymi. Każdy lek wydany pacjentowi w aptece musi zostać zeskanowany i sprawdzony w systemie weryfikacji leków PLMVS. W celu przybliżenia procedury weryfikacyjnej i zasad działania systemu, jego administrator, Krajowa Organizacja Weryfikacji Autentyczności Leków (KOWAL) przygotowała zestawy odpowiedzi (1, 2, 3) na najczęściej zadawane pytania dotyczące PLMVS. Własny przewodnik po weryfikacji autentyczności produktów leczniczych opublikował również Główny Inspektorat Farmaceutyczny.

GIF czuwa nad bezpieczeństwem pacjentów, nie tylko dokonując ewaluacji produktów leczniczych poprzez wstrzymywanie ich lub wycofywanie z obrotu, ale także nadzorując proces ich weryfikacji w PLMVS. Od początku 2021 roku do maja, GIF wycofał z obrotu 9 wadliwych produktów leczniczych. W jaki sposób postępuje się z takim lekiem w systemie PLMVS? Podmiot odpowiedzialny za wprowadzenie produktów leczniczych do obrotu jest zobowiązany do wycofania ich w systemie PLMVS zmieniając status na WYCOFANE – Ta partia została wycofana – nie należy wydawać tego opakowania*. Farmaceuta nie musi więc wycofywać samodzielnie poszczególnych opakowań wycofanego z obrotu leku lub jego partii. Co w takim razie z lekami przeterminowanymi? Produkty, których termin przydatności upłynął otrzymują w systemie PLMVS automatycznie status NIEAKTYWNY. Leki te podlegają następnie utylizacji zgodnie z obecnie obowiązującymi procedurami.

Oprócz pandemii, która tak wiele zmieniła w branży, duży wpływ na rynek farmaceutyczny na całym świecie miał także Brexit. W Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej, do 31 grudnia 2021 roku będzie funkcjonowało odstępstwo od obowiązku wycofania przez hurtowników niepowtarzalnego identyfikatora produktów leczniczych, które zamierzają dystrybuować do Zjednoczonego Królestwa**. Brexit wiąże się w dłuższej perspektywie z szeregiem komplikacji, dotyczących eksportu i importu leków. Negatywny wpływ wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii jest zauważalny w Irlandii Północnej, gdzie ze względów prawnych i finansowych wycofywanych jest wiele ważnych leków, stosowanych m.in. w terapii nowotworów, cukrzycy czy epilepsji. Szacuje się, że do 2023 dostępność niektórych produktów w północnoirlandzkich aptekach może zmniejszyć się nawet o 90%.

Ostatni rok był trudny dla wszystkich, ale osoby wykonujące zawody medyczne odczuły jego przykre skutki wyjątkowo mocno. Nie wpłynęło to jednak na popularność zawodu farmaceuty. Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 roku mimo spadku liczby aptek, magistrów farmacji przybyło o 0,5%. Czas pokaże, czy tendencja wzrostowa powtórzy się w roku 2021 i jakie zmiany czekają nowe pokolenie farmaceutów.

* Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/161, Art. 40.

** Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2021/457, Art. 1.