Zwyczaj parzenia kawy zapoczątkowali Arabowie w XIV w., oni też pierwsi rozpoczęli jej uprawy w Jemenie, a potem Persji i Indiach. Do Europy trafiła w XVII w. dzięki Turkom.

Kawa arabska (Cofea arabica), należąca do rodziny marzanowatych (Rubiaceae), to wiecznie zielony krzew lub niskie drzewo o pięknych zielonych liściach, z kątów których wyrastają białe kwiaty o miłym zapachu. Owocem jest słodkawy pestkowiec przypominający wiśnię. Wewnątrz są dwa nasiona barwy kremowej lub żółtej, które popularnie nazywamy „ziarnami kawy”.

Ojczyzną kawy arabskiej jest Wschodnia Afryka, a najprawdopodobniej Etiopia, gdzie zachowały się dziko rosnące zbiorowiska tych roślin. We wszystkich innych krajach kawa jest uprawiana.

Obok kawy arabskiej ważne są jeszcze trzy naturalne gatunki: pochodząca z Konga kawa koszykowa (Cofea canephora), zwana także kawą robustą, pochodząca z Afryki Zachodniej kawa liberyjska (Cofea liberica) oraz kawa wyniosła (Cofea deveri) zwana też kawą excellsą, z Afryki Centralnej. Kawa arabska ma najprzyjemniejszy smak, a robusta – najwięcej kofeiny. Kawa arabusta to mieszaniec powstały ze skrzyżowania kawy arabskiej z kawą koszykową.

W nasionach kawy występuje kofeina (ok. 2 %) oraz inne alkaloidy purynowe, małe ilości teobrominy i teofiliny. Obecne są te fenolokwasy (kwas chlorogenowy) i garbniki. Kofeina, główny alkaloid nasion krzewu kawowego, występuje też w: zarodkach kola, liściach herbaty i ostrokrzewu (mate), nasionach kakaowca i guarany. W małych  ilościach występuje też w krajowym gatunku o nazwie iglica (Erodium cicutarium).

Kofeina – dziś otrzymywana na użytek farmacji drogą syntezy – jest związkiem, który stosowany jest jako analeptyk. Podawana jest leczniczo w dawkach 100-300 mg, powyżej 500 mg działa już toksycznie, a w dawkach powyżej 10 g może spowodować zgon.

Autor: Jerzy Jambor

Polski Komitet Zielarski

Fot. www.freeimages.com