Bluszcz pospolity (Hedera helix) to zimozielony, pnący krzew z rodziny araliowatych (Araliaceae). Występuje w zachodniej Azji i w Europie. W Polsce spotykany jest w lasach liściastych, na niżu i w niższych położeniach górskich. Jest rośliną chronioną.

Bluszcz pospolity posiada długoogonkowe, skórzaste liście, które wykazują dużą zmienność kształtu i wielkości. Jego drobne, zielonożółte kwiaty, zebrane są w półkoliste baldachy. Owocem jest niebieskoczarna jagoda. Bluszcz kwitnie we wrześniu i w październiku, a jego owoce dojrzewają na wiosnę następnego roku.

Surowcem farmaceutycznym jest liść bluszczu (Hederae folium), zbierany wiosną z dziko rosnących lub uprawianych pnączy. Jest to typowy surowiec saponinowy. Zawiera saponiny triterpenowe typu oleanu (5-8 %), głównie pochodne hederageniny i kwasu oleanolowewgo (monodesmozydy: alfa- i beta-hederyna oraz bidesmozydy: hederakozyd C i B). Ponadto zawiera też flawonoidy (3-rutynozyd kwercetyny, 3-rutynozyd kemferolu), kumaryny (skopolina), kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy i kawowy), sterole (stigmasterol, sitosterol, kampesterol, alfa-spinasterol), niewielkie ilości olejku eterycznego z mono- i seskwiterpenami oraz poliacetyleny (falkarinol, falkarinon, 11-dehydrofalkarinol).

Obecne w surowcu saponiny triterpenowe warunkują jego działanie muko- i sekretolityczne. Surowiec działa też przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo (m.in. na Candida albicans). Stwierdzono, że działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazuje alfa-hederyna, powstała w wyniku hydrolizy enzymatycznej hederakozydu C. Występujący w świeżych liściach falkarinol jest alergenem skórnym.

Produkty lecznicze otrzymane z liści bluszczu stosuje się najczęściej w objawowym leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych, uporczywym i suchym kaszlu, stanach zapalnych oskrzeli. Zewnętrznie ekstrakty z liści bluszczu stosuje się w leczeniu ran i owrzodzeń. Ekstrakty są też składnikami wielu kosmetyków pielęgnacyjnych.

W starożytności bluszcz odgrywał ważną rolę w kulcie Dionizosa. Był też świętą rośliną celtyckich mędrców. Obecnie, podobnie jak większość wiecznie zielonych roślin, jest symbolem nieśmiertelności. W heraldyce bluszcz jest znakiem niezłomnej przyjaźni i wierności.    

Fot. www.freeimages.com

Fot. zasoby własne autora