Przeglądanie i analizowanie olbrzymiej ilości zebranych danych patentowych może być kłopotliwe, ale z pewnością dostarcza nieocenionych informacji nie tylko osobom związanym bezpośrednio z badaniami rozwojowymi, ale także kadrze zarządzającej. Niebywałą zaletą literatury patentowej jest to, że obejmuje ona rozległy obszar gromadzonych przez lata informacji. Stanowi rodzaj technologii informacyjnej umożliwiającej zbieranie wiedzy w odniesieniu do pomysłów oraz ich realizacji, ukazując tym samym dokonujący się postęp naukowy przez długi czas. 80% wiedzy technicznej (dane EPO) i 90% wszystkich nowych wynalazków (dane WIPO) nigdy nie opublikowano w literaturze pozapatentowej. Zaledwie 2% wszystkich patentów jest komercjalizowana. Mając na względzie powyższe dane, dynamikę wzrostu liczby udzielanych patentów (1,7 miliona rejestracji w 2010 r.) oraz to, że wedle szacunków WIPO obecnie całkowita ilość dokumentów patentowych przekroczyła 90 milionów, przeszukiwanie zbiorów patentowych staje się nieuniknione.

Zdolność patentowa
    Informacje pochodzące z patentów można wykorzystywać w wielu różnych typach badań, których charakter determinowany jest aktualnymi potrzebami poszukującego. W praktyce najczęściej wykonywanym i najbardziej ogólnym typem badań jest badanie zdolności patentowej. Polega ono na poszukiwaniu przede wszystkim ewentualnych ujawnień pomysłu wynalazczego w pracach dostępnych w przestrzeni publicznej na świecie, zarówno w literaturze patentowej, jak i pozapatentowej do arbitralnie ustalonej daty. Celem tego badania jest określenie, czy analizowany „przedmiot” może zostać opatentowany, tj. czy jest nowy (art. 25 pwp), prezentuje poziom wynalazczy (art. 26 pwp) oraz nadaje się do zastosowania przemysłowego (art. 27 pwp). Badanie zdolności wymagane jest zatem przed złożeniem zgłoszenia patentowego, a jego wyniki pomagają określić, czy warto w ogóle ubiegać się o ochronę oraz wskazują potencjalne problemy mogące wystąpić podczas analizy zgłoszenia przez eksperta z urzędu patentowego.
    W większości przypadków badanie zdolności patentowej wykonywane jest w momencie przygotowywania zgłoszenia patentowego. Zdarza się więc, że pomysły wynalazcze zgłaszających nie spełniają ustawowych wymogów. W celu uniknięcia problemów z patentowaniem określonych rozwiązań zaleca się, by tego typu badanie przeprowadzać jeszcze na etapie planowania realizacji wynalazków, co pozwoli zaoszczędzić nakłady pracy, czas, ale przede wszystkim pieniądze. W końcu nie ma sensu rozpoczynanie badań nad wynalazkiem, który został już ujawniony. Wynik badania może dostarczyć wynalazcy pomysłów, a nawet stanowić swego rodzaju inspirację dla przyszłych projektów badawczych. Czasami pozwala on dopracować pomysł tak, aby nie pokrywał się z istniejącymi rozwiązaniami.

Stan techniki
    Badanie stanu techniki jest kolejnym typem obszernego poszukiwania, które w wielu przypadkach stanowi jeden z pierwszych etapów badania zdolności patentowej. Badanie to nie skupia się na pojedynczym wynalazku, a jego celem jest wyszukanie wszystkich informacji pochodzących z literatury patentowej i pozapatentowej dotyczących danego obszaru tematycznego. Zakres oraz szczegółowość tego badania mogą być dowolnie zmieniane w zależności od celu jego wykonania.
    Badanie stanu techniki, oprócz wykorzystania go podczas sprawdzania zdolności patentowej, jest bezcennym narzędziem w planowaniu kierunków i określaniu aktualnych trendów w badaniach naukowych. Ułatwia ono działom biznesowym planowanie wprowadzenia danej technologii na rynek, ujawniając rozwiązania obecne w przestrzeni publicznej. Można dzięki niemu wdrażać nowe strategie rozwoju biznesowego. Niektóre firmy przeprowadzają to badanie, by ustalić stan swojego patentowego portfolio oraz własny wkład w rozwój technologii, a także ocenić pola zainteresowań konkurencji i monitorować jej poczynania. Staranna analiza badania stanu techniki ukierunkowanego na dany podmiot pozwala również ustalić z dużą dozą prawdopodobieństwa jego przyszłe posunięcia. Takie poszukiwanie nosi niekiedy nazwę badania podmiotowego.

Ważność patentu
    Badanie ważności patentu ma wykazać, że patent posiadany przez inny podmiot lub osobę jest nieważny, gdyż został udzielony błędnie ze względu na przeoczenie lub zatajenie informacji z badania stanu techniki przed badaniem patentu w urzędzie. By tego dowieść, trzeba przeprowadzić wyczerpujące badanie zdolności patentowej pod kątem treści zastrzeżeń patentu potencjalnie unieważnianego. Rezultaty takiego poszukiwania dają podstawę do unieważnienia na mocy art. 89 ust. 1. pwp. Korzyści z tego płynące mają głównie charakter biznesowy, pozwalają między innymi uniknąć wielu problemów związanych z obsługą technologii chronionej patentem, takich jak na przykład opłaty licencyjne.

Ujawnianie naruszeń
    W przypadku gdy konieczna jest weryfikacja, czy dany patent posiada zbieżny zakres ochrony w stosunku do naszego opatentowanego lub nieopatentowanego wynalazku, wymagane jest badanie ujawniające naruszenia. Dostarcza ono informacji o opublikowanych zgłoszeniach lub patentach zastrzegających rozwiązanie, które stosujemy lub zamierzamy opatentować. Najczęściej wykonuje się je przed rozpoczęciem produkcji, przed zastosowaniem bądź sprzedażą produktu lub usługi, która wykorzystuje chronioną patentem technologię. Prawidłowo wykonane badanie pozwala uniknąć ewentualnych roszczeń związanych z naruszaniem praw wyłącznych osób trzecich. Ten typ badania ściśle związany jest z treścią zastrzeżeń patentowych, co sprawia, że czasami wykonywane jest przed nakreśleniem ich kształtu w nowo tworzonym patencie.

Czystość patentowa
    Badanie czystości patentowej jest szersze niż badanie ujawniające naruszenia, ale bazuje na jego rezultatach. Powinno być ono wykonane przed wprowadzeniem produktu na rynek w celu uniknięcia naruszeń cudzych praw wyłącznych. Co najważniejsze, badanie to ujawnia informacje, które istnieją w stanie techniki, czyli wskazuje na elementy, które nie będą w przyszłości objęte ochroną patentową, gdyż już funkcjonują w przestrzeni publicznej. Może również pomagać przewidywać ewentualne problemy związane z dystrybucją na rynku. Dzięki rezultatom badania czystości patentowej decyzja biznesowa będzie na tyle, na ile to możliwe, wsparta sytuacją patentową lub opublikowanymi w przestrzeni publicznej informacjami. W niektórych przypadkach badanie to ma również na celu ustalenie, jakie technologie mogą być używane lub chronione na całym świecie i w jakich krajach można je stosować bez ich naruszania bądź potrzeby wprowadzania opłat licencyjnych. Zdarza się, że badanie czystości patentowej ujawnia także słabo wykorzystywane rynkowe rozwiązania. Z kolei dzięki ujawnieniu wielokrotnego patentowania można uzyskać podstawę do unieważnienia patentu.

Badanie stanu techniki jest kolejnym typem obszernego poszukiwania, które w wielu przypadkach stanowi jeden z pierwszych etapów badania zdolności patentowej.

***

    Przytoczone badania patentowe są jedynie podstawowymi i typowymi przykładami, które spotyka się w codziennej praktyce. Z kolei w praktyce rzeczników patentowych bardzo często wykonuje się także poszukiwania specyficzne, nastawione na indywidualne potrzeby klienta. Korzyści z prowadzenia badań patentowych są wielopłaszczyznowe i zależą zarówno od ich celu, jak i rodzaju. Badania te służą przede wszystkim na etapach R&D, w nakreślaniu nowych celów działania, weryfikacji obecnych założeń oraz śledzeniu aktualnych zmian i trendów w nauce. Pozwalają także na ocenę możliwości zarówno biznesowych, jak i prawnych, przez co stają się potężnym narzędziem w planowaniu i wdrażaniu strategii rynkowych. Wszystko to powoduje, że często stanowią kluczowy etap w procesie rozwoju działu badawczego firmy, dlatego duży nacisk należy kłaść na ich jakość wykonania.

Źródła:
[1] D. Hunt, L. Nguyen, M. Rodgers, Patent Searching: Tools&Techniques, John Wiley&Sons, New Jersey (2007).
[2] Prawo Własności Przemysłowej, Ustawa z dn. 30 czerwca 2000 r., Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa (2007).
[3] http://www.ip-hub.pl/m/att/R.Kozlowska_Badania_patenotowe._Internet.pdf

Autor: dr Daniel Sulikowski, Kancelaria JWP

Artykuł został opublikowany w magazynie "Przemysł Farmaceutyczny" nr 4/2011

Źródło fot.: www.sxc.hu