Znowelizowane unijne przepisy w zasadniczy sposób modyfikują obecne zasady nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii. Kreują one nowy komitet odpowiedzialny za nadzór oraz wprowadzają nowe obowiązki dla uczestników rynku. Celem ich wprowadzenia było polepszenie funkcjonowania systemu pharmacovigilance poprzez:
• wzmocnienie jego bezpieczeństwa i przejrzystości;
• polepszenie komunikacji pomiędzy uczestnikami rynku;
• wytyczenie jasnych kryteriów, jakie funkcje ma spełniać każdy z podmiotów w systemie pharmacovigilance;
• utworzenie Komitetu ds. Oceny Ryzyka w ramach nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii;
• umożliwienie właściwym organom wydawania warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu;
• ułatwienie raportowania działań niepożądanych oraz stworzenie jasnej podstawy do raportowania podejrzanych działań niepożądanych;
• zobowiązanie posiadaczy pozwolenia na dopuszczenie do obrotu (MAH) do prowadzenia opisu systemu nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii.

    Wprowadzone „nowości” są dość obszerne, dlatego artykuł nie przedstawia pełnego ich zakresu, a ma jedynie na celu zasygnalizowanie najważniejszych nowych obowiązków, jakie będą musiały spełniać podmioty odpowiedzialne.

Elektroniczna baza danych
    Istotnym punktem nowego systemu Pharmacovigilance stanie się baza danych i sieć przetwarzania danych Eudravigilance, którą prowadzić będzie agencja we współpracy z państwami członkowskimi i komisją. Eudravigilance ma stać się centralnym miejscem gromadzenia danych dotyczących bezpieczeństwa farmakoterapii. W bazie przechowywane mają być informacje o skutkach ubocznych występujących u ludzi, wynikających zarówno ze stosowania produktu leczniczego w zakresie objętym pozwoleniem na dopuszczenie, jak i poza tym zakresem. Baza zapewni nieograniczony dostęp do zgromadzonych danych władzom państw członkowskich, agencji i komisji, zaś posiadaczom pozwolenia na dopuszczenie jedynie w zakresie umożliwiającym im przestrzeganie obowiązków dotyczących nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii.

Zgłaszanie wszystkich produktów
    Nowy stan prawny stał się także okazją do stworzenia przez agencję wykazu wszystkich produktów leczniczych stosowanych u ludzi, dopuszczonych do obrotu w Unii. W tym celu każdy posiadacz dopuszczenia do obrotu został zobowiązany do złożenia do dnia 2 lipca 2012 r. informacji o wszelkich produktach leczniczych stosowanych u ludzi, które są dopuszczone do obrotu lub zarejestrowane w UE. Zgłoszenia przekazywane są agencji drogą elektroniczną i zawierają między innymi: informacje o nazwie produktu, dane MAH, informacje o statusie dopuszczenia do obrotu, takie jak procedura, zgodnie z którą produkt został dopuszczony, kraje i okres dopuszczenia, opis wskazań terapeutycznych, skład ilościowy i jakościowy oraz kopię ostatniej zatwierdzonej wersji SmPC.

Opis systemu nadzoru
    Posiadacze pozwolenia na dopuszczenie do obrotu objęci zostaną obowiązkiem prowadzenia „pełnego opisu systemu nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii” (ang. „Pharmacovigilance system master file”). Szczegóły określa Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) Nr 520/2012 z dnia 19 czerwca 2012 r. Informacje zawarte w opisie mają odzwierciedlać stan obowiązującego systemu. W uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest stosowanie przez MAH odrębnych systemów nadzoru dla różnych kategorii produktów leczniczych, przy czym każdy taki system musi zostać ujęty w pełnym opisie systemu nadzoru. Zawiera on między innymi:
• opis sposobu rejestracji i przetwarzania danych oraz procedur stosowanych w związku z ciągłą oceną stosunku korzyści do ryzyka, zgłoszeniami dotyczącymi działań niepożądanych, monitorowaniem wdrożonych środków minimalizacji ryzyka, przekazywaniem informacji dotyczących istotnych, potencjalnych zagrożeń;
• opis struktury organizacyjnej MAH, w tym informacje o miejscach, gdzie podejmowane są decyzje i działania z zakresu Pharmacovigilance;
• informacje dotyczące osób odpowiedzialnych za nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii (m.in. zakres obowiązków osób odpowiedzialnych, życiorysy, dane kontaktowe);
• opis systemu jakości dla działań związanych z nadzorem nad bezpieczeństwem farmakoterapii;
• informacje oraz opis działań, które MAH zlecił podmiotom zewnętrznym.

Podejrzane działania niepożądane
    Zgodnie z nowymi przepisami posiadacze pozwolenia na dopuszczenie do obrotu zobowiązani są do rejestrowania wszelkich zasygnalizowanych im podejrzanych działań niepożądanych, niezależnie od tego, gdzie one wystąpiły i kto dokonał ich zgłoszenia. MAH zobowiązany jest raportować podejrzewane działanie niepożądane do bazy danych Eudravigilance. Termin na zgłoszenie wynosi 15 dni od uzyskania informacji w przypadku podejrzanych poważnych działań niepożądanych oraz 90 dni dla pozostałych działań niepożądanych niemających poważnego charakteru. Jeśli produkt leczniczy zawiera substancje czynne, ujęte w wykazie publikacji monitorowanych przez agencję, MAH nie musi zgłaszać podejrzewanych działań niepożądanych odnotowanych w literaturze medycznej ujętej w wykazie. Musi monitorować pozostałą literaturę medyczną i zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane.
    Wyjątkiem od tych zasad są podejrzewane działania niepożądane, które wystąpiły w związku z badaniami klinicznymi, które zgłaszane są zgodnie z zasadami Dyrektywy 2001/20/WE.

Okresowe sprawozdania bezpieczeństwa
    Zgodnie z nowymi przepisami MAH zobowiązani zostaną do przekazywania agencji okresowo aktualizowanych sprawozdań dotyczących bezpieczeństwa (ang. „Periodic Safety Update Reports”, PSUR). PSUR zawierać będzie streszczenie danych dotyczących korzyści i ryzyka, w tym wyników wszelkich badań z uwzględnieniem ich ewentualnego wpływu na pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, ocenę naukową równowagi ryzyko-korzyść, dane dotyczące wielkości sprzedaży, dane, którymi dysponuje MAH, dotyczące liczby wystawionych recept oraz szacunki
dotyczące ludności narażonej na działanie produktu. Częstotliwość, z jaką składane mają być okresowe sprawozdania, w przyszłości wyznaczana będzie w pozwoleniu
na dopuszczenie do obrotu. Dla produktów, dla których częstotliwość taka nie została wyznaczona, co do zasady sprawozdania składane będą przynajmniej co 6 miesięcy do momentu wprowadzenia produktu do obrotu i w ciągu 2 lat od wprowadzenia, raz do roku przez następne 2 lata, a następnie w odstępach trzyletnich. Dla produktów, mających tę samą substancję lub kombinację substancji czynnych, daty składania raportów mogą zostać zharmonizowane tak, aby umożliwić dokonanie jednej wspólnej oceny. Aktualnie trwają uzgodnienia mające na celu ustalenie tzw. unijnych dat referencyjnych, które pozwolą na usystematyzowanie weryfikacji sprawozdań oraz działań podejmowanych przez agencję w stosunku do poszczególnych produktów leczniczych.

Badania po wydaniu pozwolenia
    Nowe przepisy wprowadzą także istotne zmiany w zasadach przeprowadzania nieinterwencyjnych badań dotyczących bezpieczeństwa przeprowadzanych badań po wydaniu pozwolenia. Przede wszystkim, zgodnie z treścią dyrektywy sposób przeprowadzenia takich badań nie może promować stosowania produktu leczniczego, zaś płatności dokonywane na rzecz pracowników służby zdrowia za udział muszą ograniczać się do wynagrodzenia za poświęcony czas i poniesione wydatki. Ponadto, w ciągu 12 miesięcy od zakończenia badania należy przedstawić
sprawozdanie końcowe władzom państw, w których było ono prowadzone.
    Znacznie dokładniej uregulowane zostały zasady prowadzenia badań wykonywanych na podstawie obowiązku nałożonego zgodnie z art. 21a (wydanie warunkowego pozwolenia na dopuszczenie) lub 22a dyrektywy (nałożenie na MAH, po dopuszczeniu do obrotu, obowiązku przeprowadzenia badania). Przed przeprowadzeniem takiego badania MAH składa projekt protokołu do Komitetu ds. Oceny Ryzyka (lub do organu krajowego, jeśli badanie jest prowadzone tylko w danym kraju i na wniosek organów tego kraju). Projekt protokołu powinien zostać rozpatrzony w ciągu 60 dni. Badanie może zostać rozpoczęte jedynie w wypadku uzyskania akceptacji, którą następnie MAH przekazuje organom państw, w których badanie ma być prowadzone. W podobny sposób muszą przed ich wprowadzeniem zostać zaakceptowane wszelkie istotne poprawki do protokołu. Po zakończeniu badania w ciągu 12 miesięcy MAH oddaje sprawozdanie końcowe z badania, chyba że został on zwolniony z tego obowiązku.

Autor: Maciej Siwiec, Kancelaria Salans

Artykuł został opublikowany w magazynie "Przemysł Farmaceutyczny" nr 4/2012

Źródło fot.: photogenica.pl, www.sxc.hu