Oznaczenia, które uzyskały (bądź mogą uzyskać) rozpoznawalność na rynku, lub z którymi wiążą się pozytywne skojarzenia wśród ich odbiorców (chociażby poprzez samo kojarzenie z renomowanym producentem), stanowią niejednokrotnie przedmiot naruszeń ze strony konkurencji. Niniejszy artykuł stanowi omówienie wybranych środków ochrony przed naruszeniami praw do znaków towarowych. Najpierw omówione zostaną procedury prowadzone przed Urzędem Patentowym, mające na celu uniemożliwienie uzyskania bądź pozbawienie prawa ochronnego na znak towarowy naruszający wcześniejsze prawa. Następnie zaś wskazane zostaną inne środki ochrony oraz roszczenia związane z naruszeniami praw do znaków towarowych, których dochodzić można m.in. przed sądami powszechnymi.

Sprzeciw wobec zgłoszenia znaku towarowego

Procedura rejestracji znaków towarowych w Urzędzie Patentowym, to proces, w którym właściciel znaku (zgłaszający), wnosi o uzyskanie prawa ochronnego na dane oznaczenie w stosunku do określonego zakresu towarów lub usług. Uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy, wiąże się z szeregiem uprawnień wynikających z takiego prawa dla osoby uprawnionej do znaku – m.in. z monopolem na oznaczanie określonych towarów (usług) chronionym oznaczeniem. Należy mieć jednak na uwadze, że zgłaszający, nie zawsze jest osobą faktycznie uprawnioną do danego oznaczenia. Wielokrotnie mają miejsce bowiem sytuacje, w których zgłaszany przez zgłaszającego znak, jest oznaczeniem podobnym bądź identycznym do oznaczenia, na które wcześniej udzielono już prawa ochronnego na rzecz innego podmiotu. Powyższe z kolei może rodzić ryzyko konfuzji wśród odbiorców tych oznaczeń.

Co istotne, w obecnym stanie prawnym (od 2016 r.), eksperci Urzędu Patentowego nie badają już z urzędu, czy dane zgłoszenie znaku jest kolizyjne w stosunku do wcześniejszych zgłoszeń, czy też nie. Oznacza to, że przedsiębiorcy (właściciele wcześniejszych znaków towarowych), chcąc przeciwstawić się rejestracji identycznych bądź podobnych znaków konkurencyjnych, powinni we własnym zakresie stale monitorować, czy w urzędzie nie został zgłoszony znak podobny (lub identyczny) do ich oznaczenia. W tym celu należy regularnie analizować Biuletyn Urzędu Patentowego (BUP), w którym publikowane są nowe zgłoszenia znaków. Podkreślenia wymaga, że jeśli zgłoszenie znaku spełnia niezbędne wymagania formalne oraz nie jest obarczone bezwzględnymi przeszkodami rejestracyjnymi (do takich należy np. opisowy charakter znaku), i nie został zgłoszony sprzeciw w stosunku do takiego zgłoszenia, oznaczenie takie zostanie zarejestrowane na rzecz wskazanego podmiotu – niezależnie, czy jest podobne bądź identyczne do wcześniejszych zarejestrowanych oznaczeń innych podmiotów, czy też nie.

W celu uniemożliwienia rejestracji znaków naruszających prawa ochronne (lub osobiste/majątkowe), ustawodawca przewidział procedurę sprzeciwową. Zgodnie z przepisami prawa własności przemysłowej, uprawniony do wcześniejszego znaku towarowego lub uprawniony z wcześniejszego prawa osobistego lub majątkowego może wnieść sprzeciw wobec zgłoszenia znaku towarowego w terminie 3 miesięcy od daty ogłoszenia o zgłoszeniu znaku towarowego (w BUP). Sprzeciw wnosi się m.in. przeciwko zgłoszeniom znaków które są identyczne lub podobne do znaku towarowego, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd (obejmujące w szczególności ryzyko skojarzenia znaku zgłoszonego ze znakiem wcześniejszym).

Od strony formalnej, sprzeciw powinien zawierać oznaczenie stron, wskazanie podstawy faktycznej i prawnej wraz z uzasadnieniem i zakresem sprzeciwu oraz podpis wnoszącego sprzeciw. Przed wniesieniem, sprzeciw powinien zostać również prawidłowo opłacony – zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych z dnia 29 sierpnia 2001 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 1000). Na dzień przygotowania niniejszego artykułu, opłata od sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego wynosi 600 zł.

Procedura sprzeciwowa przewiduje dwumiesięczny okres ugodowy (który może zostać przedłużony na zgodny wniosek stron), w którym zgłaszający i wnoszący sprzeciw mogą dojść do porozumienia, np. co do ograniczenia spornego zgłoszenia w określonym zakresie. W przypadku braku porozumienia, Urząd Patentowy prowadzi dalsze postępowanie, zmierzające do rozważenia argumentów obu stron i wydania decyzji. Po rozpatrzeniu sprzeciwu (oraz zebranego materiału w sprawie), Urząd Patentowy wydaje decyzję – o uznaniu sprzeciwu za zasadny w całości lub w części lub o oddaleniu sprzeciwu. Od decyzji Urzędu Patentowego wydanej po rozpatrzeniu sprzeciwu stronom służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygany przez kolegia orzekające do spraw spornych.

Wniosek o unieważnienie prawa ochronnego

W stosunku do znaków już zarejestrowanych (tj. takich, które uzyskały prawo ochronne) uprawniony do wcześniejszego znaku towarowego, może wnosić o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy, który narusza jego prawa. Jest to procedura w pewnym sensie analogiczna do procedury sprzeciwowej (oczywiście z pewnymi odmiennościami). Podstawy wniosku o unieważnienie prawa ochronnego mogą być takie same jak w przypadku sprzeciwu (np. istnienie wcześniej zarejestrowanego znaku identycznego bądź podobnego, przeznaczonego do oznaczania podobnych towarów/usług oraz mogącego powodować ryzyko konfuzji). Jednakże w przypadku wniosku o unieważnienie, można również powoływać się na bezwzględne przeszkody rejestracji znaku towarowego (np. przytoczony już wcześniej opisowy charakter znaku), czego procedura sprzeciwowa nie przewiduje.

Procedura w sprawie unieważnienia prawa ochronnego jest obarczona jednak pewnymi ograniczeniami. Przykładowo, z wnioskiem o unieważnienie, nie można wystąpić z powodu kolizji z wcześniejszym znakiem jeżeli przez okres pięciu kolejnych lat używania zarejestrowanego znaku wnioskodawca, będąc świadomym jego używania, nie sprzeciwiał się temu. Z wnioskiem o unieważnienie nie można również wystąpić jeżeli sprzeciw oparty na tych samych prawach wcześniejszych i na tych samych podstawach prawnych został uprzednio prawomocnie oddalony.

Inne środki ochrony

Podkreślenia wymaga, że wskazane powyżej procedury, dążą w istocie do pozbawienia danego podmiotu jedynie prawa ochronnego (bądź możliwości jego uzyskania) na określony znak towarowy, a więc prawa wyłącznego używania danego oznaczenia w stosunku do wskazanych towarów/usług[1]. Obie procedury toczą się przed Urzędem Patentowym i mają charakter stricte administracyjno-prawny. Należy jednak podkreślić, że brak prawa ochronnego na znak towarowy, nie oznacza jeszcze, że podmiot konkurencyjny, nie będzie w ogóle posługiwał się takim oznaczeniem na rynku.

Jeśli do takiego korzystania dojdzie, pomimo równoległego istnienia wcześniej zarejestrowanego oznaczenia podobnego/identycznego, przeznaczonego do oznaczania towarów/usług podobnego rodzaju, podmiot uprawniony do wcześniejszego znaku towarowego, posiada również inne – wynikające z poszczególnych regulacji, środki prawne, służące przeciwdziałaniu naruszeniom jego praw.

Ustawa prawo własności przemysłowej, przewiduje szereg roszczeń w przypadku naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy, których można dochodzić m.in. przed sądem powszechnym. Zgodnie z art. 296 ust. 1 prawa własności przemysłowej, osoba, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, (lub osoba, której ustawa na to zezwala), może żądać od naruszyciela, zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia również naprawienia wyrządzonej szkody: 1) na zasadach ogólnych albo 2) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego. Z roszczeniami, o których mowa powyżej, można wystąpić również przeciwko osobie, która tylko wprowadza do obrotu oznaczone już znakiem towary, jeżeli nie pochodzą one od uprawnionego, bądź osoby, która miała jego zezwolenie na używanie znaku.

Przedsiębiorca, którego prawa do znaku zostały naruszone, może również równolegle powoływać się na przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Oznaczanie bowiem przedsiębiorstwa, które może wprowadzać w błąd co do tożsamości przedsiębiorcy, jak i oznaczanie produktu, które może wprowadzić w błąd co do pochodzenia produktu, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji.

Zgodnie ze wskazaną ustawą, w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania niedozwolonych działań; 2) usunięcia skutków niedozwolonych działań; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych; 5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych; 6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

W pewnych sytuacjach uprawniony ze znaku towarowego, może również powoływać się na naruszenie prawa autorskiego (np. do logo), o ile używane przez niego oznaczenie ma charakter twórczy i zostało w bezprawny sposób wykorzystane. W takiej sytuacji uprawnionemu przysługują roszczenia z ustawy o prawie autorskim – m.in. dot. żądania zaniechania naruszeń bądź naprawienia wyrządzonej szkody: na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Należy podkreślić, że aby powoływać się na autorskie prawa majątkowe, niezbędne jest posiadanie praw do utworu stanowiącego znak towarowy, np. uzyskanych na podstawie umowy z grafikiem – o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu, bądź umowy licencyjnej.

Analiza orzeczeń dotyczących omawianego zagadnienia, prowadzi do wniosku, że naruszenia praw do znaków, jak i stosowanie oznaczeń mogących wprowadzać w błąd, są bardzo częstym zjawiskiem na rynku. Wskazane jest reagowanie na wszelkie tego typu naruszenia, na jak najwcześniejszym etapie – zanim podobny znak konkurencyjny zostanie wprowadzony na rynek, lub zostanie skojarzony z podmiotem konkurencyjnym w świadomości odbiorców (co z kolei może np. prowadzić do rozwodnienia znaku wcześniejszego tj. osłabienia jego siły oddziaływania). Monitorowanie odpowiednich baz i źródeł, w celu wyszukania oznaczeń mogących naruszać wcześniejsze prawa (w tym korzystanie z procedury sprzeciwowej, bądź procedury unieważnienia prawa ochronnego), może pozwolić na uniknięcie realnych szkód związanych z nieuprawnionym korzystaniem z takich oznaczeń przez naruszycieli, jak i kosztownych sporów sądowych.

[1] W artykule omówione zostały procedury przed polskim Urzędem Patentowym – prawo ochronne w tym przypadku dotyczy obszaru Polski.