W Polsce występują dwa gatunki lipy: drobnolistna (Tilia cordata, Tilia parviofolia) i szerokolistna (Tilia platyphyllos, Tilia grandifolia), zwane także lipą mało- i wielkolistną. Najpopularniejsza u nas lipa drobnolistna występuje powszechnie na całym niżu i w rejonach podgórskich. Lipa szerokolistna wywodzi się z południowej części Europy, Kaukazu i Azji Mniejszej, w Polsce występuje rzadziej, spotyka się ją jedynie na południu Polski. Surowcem farmaceutycznym jest kwiat lipy (Tiliae flos), który zbiera się w czerwcu i lipcu. Oba gatunki występujące w Polsce dostarczają jednakowo wartościowego surowca.

Lipa jest typowym surowcem flawonoidowym. Zawiera około 1 % flawonoidów, a są to przeważnie pochodne glikozydowe: kwercetyny, kemferolu i akacetyny, przy czym dominują te dwie pierwsze grupy związków. W grupie flawonoidów pojawia się też bardzo ciekawy z racji swej budowy i bardzo typowy dla lipy związek, glikozydoester o nazwie tylirozyd. Poza tym lipa zawiera olejek eteryczny, któremu zawdzięcza swój piękny zapach, ale występuje on w niewielkich ilościach, 0,02-0,05 %. Podstawowym składnikiem olejku, który nadaje mu ten aromat, jest farnezol. Ponadto występują także geraniol, eugenol, 2-fenyloetanol i estry oraz alkany. Lipa zawiera ponadto niewielkie ilości śluzu, co na pewno zauważymy, pijąc herbatę lipową. Ten śluz hydrolizuje do kwasów uronowych, metylopentozy i heksozy. Poza tym występują tu również dimetryczne procyjanidy oraz garbniki i leukoantocyjany, czyli związki z grupy polifenoli.

Kwiatostan lipy ma działanie napotne, natomiast z innych źródeł dowiadujemy się, że napary z tego kwiatu nie tylko łagodnie zwiększają wydzielanie potu, a także nieznacznie zmniejszają napięcie mięśni gładkich, pobudzają wydzielanie soków żołądkowych, wzmagają przepływ żółci do dwunastnicy oraz wydalanie moczu, a ponadto wpływają korzystnie na ośrodkowy układ nerwowy, działając uspokajająco przy nadmiernej pobudliwości nerwowej i stanach napięcia. Stosowane zewnętrznie łagodzą podrażnienia i stany zapalne skóry oraz błon śluzowych, mogą być wykorzystywane do kąpieli, okładów i przemywań.

Kwiatostan lipy to środek na choroby z przeziębienia. Napary lipowe są najprostszymi przetworami ziołowymi i jednocześnie pełnowartościowymi lekami, często nie do zastąpienia! Wiele wysoko przetworzonych ekstraktów nie zawiera już wszystkich składników, które występują w naparach.

Autor: dr Jerzy Jambor
prezes Polskiego Komitetu Lekarskiego
Fot.: Phytopharm Klęka S.A.