Nowelizacja ustawy o VAT związana jest ściśle z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”) z dnia 4 czerwca 2015 r. (sygn. C-678/13). TSUE uznał w tej sprawie, że Polska naruszyła unijne przepisy poprzez stosowanie preferencyjnej stawki VAT (8%) do zbyt szerokiego katalogu produktów, tłumacząc to ich „związkiem z ochroną zdrowia”. Przykładowo, przepisy polskie zezwalały na stosowanie preferencyjnej stawki VAT do soczewek kontaktowych i okularowych. Tymczasem prawo unijne dopuszczało objęcie obniżoną stawką podatku VAT jedynie:

• produktów farmaceutycznych zwykle stosowanych dla ochrony zdrowia, zapobiegania chorobom oraz do celów medycznych i weterynaryjnych, łącznie z produktami używanymi do celów antykoncepcyjnych oraz higieny osobistej; oraz
• sprzętu medycznego, sprzętu pomocniczego i pozostałych urządzeń przeznaczonych zwykle do łagodzenia skutków lub leczenia niepełnosprawności, wyłącznie do użytku osobistego przez osoby niepełnosprawne (…).

Czy zatem soczewki kontaktowe i okularowe mieszczą się w tych kategoriach?

Zasadniczo tak, ale czy wszystkie? Weźmy na przykład popularne „zerówki” czy kolorowe soczewki kontaktowe, zakładane jedynie do celów estetycznych. Tego typu produkty co do zasady nie powinny być uznawane ani za produkty farmaceutyczne (leki), co jest dosyć oczywiste, ani za sprzęt medyczny (w szczególności wyroby medyczne w rozumieniu ustawy o wyrobach medycznych). Zatem po nowelizacji od „zerówek” zapłacimy standardową stawkę VAT, czyli 23 %. Co innego w przypadku soczewek korekcyjnych - tutaj prawo wciąż zezwala na ośmioprocentową stawkę.

Nowelizacja ustawy o VAT dotyczy także innych kategorii towarów, np. wyrobów higienicznych z gumy innej niż ebonit. Wcześniej produkty te były objęte preferencyjną stawką VAT. Obecnie należy stosować stawkę podstawową, chyba że znajdziemy inną podstawę do skorzystania ze stawki obniżonej. Przykładowo, jeśli „wyrób z gumy innej niż ebonit” zostanie zakwalifikowany jako „wyrób medyczny w rozumieniu ustawy o wyrobach medycznych, dopuszczony do obrotu na terytorium RP”, to będzie nadal mógł korzystać z ośmioprocentowej stawki. Spójrzmy zatem do definicji wyrobu medycznego z tej ustawy.

Wyrobem medycznym może być narzędzie, przyrząd, urządzenie, oprogramowanie, materiał lub inny artykuł, stosowany samodzielnie lub w połączeniu (…), przeznaczony przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu:

• diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby,
• diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania skutków urazu lub upośledzenia,
• badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu fizjologicznego,
• regulacji poczęć.

Jednocześnie zamierzone działanie wyrobu medycznego nie jest osiągane środkami farmakologicznymi, immunologicznymi lub metabolicznymi, choć może być wspomagane takimi środkami.

Choć Komisja Europejska kwestionowała stosowanie przez Polskę ośmioprocentowej stawki podatku do wyrobów medycznych jako „zbyt ogólne”, nie zdołała przekonać TSUE w tej kwestii. A zatem, wyroby medyczne nadal korzystają z dobrodziejstwa ośmioprocentowej stawki. Nowelizacja ustawy o VAT nic w tym względzie nie zmienia. Inaczej będzie w przypadku produktów, które wyrobami medycznymi nie są, a wcześniej korzystały z preferencyjnych zasad – obecnie do nich należy stosować stawkę 23%. Wobec zaistniałej zmiany, producenci mogą zainteresować się uzyskaniem statusu wyrobu medycznego dla swoich towarów.