We wspomnianych regulacjach na próżno jednak szukać samej definicji renomy. Pierwsza próba zdefiniowania tego pojęcia została podjęta przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) w wyroku dotyczącym znaku towarowego CHEVY. Przede wszystkim Trybunał uznał, że podczas testu na renomę oznaczenia, należy brać pod uwagę elementy jakościowe oraz ilościowe. Renoma musi się wiązać z rozpoznawalnością określenia przez właściwy krąg odbiorców zainteresowanych danym towarem lub usługą, a co z tym idzie towary i usługi oznaczone takim oznaczeniem powinny posiadać znaczący udział w rynku (element ilościowy). Ponadto zdaniem TSUE renoma powinna wiązać się z długim okresem używania znaku, intensywnością reklamy oraz znaczącymi nakładami na promocję. W ślad za renomą powinna też iść dobra jakość towarów sygnowanych danym oznaczeniem (element jakościowy).

Renomowany znak towarowy

Na podstawie przepisów polskiej ustawy prawo własności przemysłowej (art. 1321 ust. 1 pkt 4 PWP) renomowane oznaczenia są chronione przed udzieleniem prawa ochronnego na znaki towarowe identyczne lub podobne do niego dla jakichkolwiek towarów, jeżeli używanie zgłoszonego znaku bez uzasadnionej przyczyny mogłoby przynieść zgłaszającemu nienależną korzyść (tzw. pasożytnictwo) lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego (tzw. rozmycie). Na gruncie prawa unijnego istnieje analogiczny przepis (art. 8 ust. 5 EUTM).

Przywołane przepisy wprost odnoszą się do pasożytniczego korzystania z cudzego renomowanego znaku towarowego polegającego na czerpaniu nieuzasadnionych korzyści z takiego oznaczenia. Unijny Sąd I instancji w sprawie znaku towarowego Viaguara określił pasożytnictwo jako sytuację, w której towary lub usługi naruszyciela stają się szczególnie atrakcyjne tylko dlatego, że są oznaczone znakiem kojarzonym ze znakiem cieszącym się renomą. Wystarczy, że żądający ochrony wykaże jedynie możliwość czerpania korzyści z takiego skojarzenia, a nie faktyczne spełnienie tej przesłanki. Co z kolei zostało wyraźnie podkreślone w wyroku TSUE w sprawie L’oreal, pasożytnictwo odnosi się do korzyści odnoszonych przez podmiot naruszający, a nie szkody poniesionej przez uprawnionego.

Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do znaków towarowych nierenomowanych, oznaczenia renomowane są chronione poza tzw. specjalizacją, a więc niezależnie od tego w jakiej klasie towarowo-usługowej zostały zarejestrowane. Ponadto, jak stwierdził TSUE w wyroku w sprawie Intel, podobieństwo między znakiem renomowanym a późniejszym oznaczeniem nie musi prowadzić do ryzyka wprowadzenia odbiorców w błąd, wystarczy jedynie że będzie przywoływał na myśl wcześniejszy renomowany znak towarowy.

Czyn nieuczciwej konkurencji

Podmioty zamierzające czerpać nienależne korzyści z cudzego dorobku muszą się również liczyć z naruszeniem przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa nie odwołuje się w swej treści do renomy w sposób bezpośredni, jednak za czyn nieuczciwej konkurencji uważa między innymi wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naśladownictwo produktów czy nieuczciwą lub zakazaną reklamę, tj. m.in. reklamę porównawczą wykorzystującą w nieuczciwy sposób renomę znaku towarowego czy przedstawiającą naśladowany produkt.

Na gruncie tych przepisów w doktrynie podkreśla się, że pasożytnictwo ma na celu wykorzystanie pozytywnych skojarzeń ze znaną marką do podniesienia walorów własnych produktów oraz obniżenia kosztów ponoszonych na ich promocję. Podszywanie się pod cudzą renomę może przybierać różne formy. Poza wspomnianymi wyżej znakami towarowymi służącymi do oznaczania towarów i usług, pasożytnictwo często będzie polegać na stosowaniu podobnych opakowań produktów albo reklamowaniu towarów jako odpowiedników tych cieszących się renomą.

Należy podkreślić, że UZNK daje również podstawę do ochrony niezarejestrowanych renomowanych oznaczeń.

Przysługujące roszczenia

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu renomy bądź naruszenia renomowanego znaku towarowego, przedsiębiorca może wystąpić z następującymi żądaniami:

• zaniechania niedozwolonych działań;
• usunięcia skutków niedozwolonych działań poprzez wycofanie towarów lub usług z obrotu;
• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie np.: polegającego na przeprosinach bądź sprostowaniu danych informacji;
• naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego;
• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;
• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony;
• zniszczenia lub zaliczenia na poczet odszkodowania wyrobów, ich opakowań materiałów reklamowych i innych przedmiotów bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji;
• podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia lub informacji o orzeczeniu w sprawie naruszenia renomowanego znaku towarowego.

Ponadto, z uwagi na długotrwałość postępowania sądowego, warto skorzystać z możliwości zabezpieczenia swoich roszczeń w trakcie procesu, na co zezwalają przepisy postępowania cywilnego.

Należy jednak pamiętać, że dochodząc swoich praw nie wystarczy powołać się w sądzie na posiadaną renomę, lecz należy ją udowodnić, co sprawia kłopot nawet znanym markom. Dla przykładu można przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego rozstrzygający sprawę słynnego producenta lamp Tiffany na jego niekorzyść, gdyż uprawniony nie udowodnił renomy swojego oznaczenia w Polsce. Dlatego należy budować renomę w sposób świadomy i od samego początku liczyć się z koniecznością jej udowodnienia.

Podsumowanie

Pokusa czerpania z cudzej renomy jest duża z uwagi na jej siłę marketingową. Odbiorcy renomowanych produktów wybierają je dlatego, że kojarzą się najczęściej z dobrą jakością, oryginalnością czy luksusem. Za taką reklamą stoją jednak zazwyczaj duże nakłady finansowe. Dlatego też zarówno przepisy prawa polskiego, jak i unijnego zawierają regulacje przyznające szczególną ochronę renomowanym oznaczeniom. Jedną z form rozpoznanych naruszeń takich oznaczeń jest pasożytnictwo, które można scharakteryzować jako próbę czerpania nienależnych korzyści z cudzej reputacji. Do takiego naruszenia dochodzi poprzez wprowadzenie na rynek produktów mających kojarzyć się ich odbiorcom z wcześniejszym oznaczeniem renomowanym, a w konsekwencji przenosić pozytywne odczucia związane z renomowaną marką. Właściciel renomowanego oznaczenia dysponuje całym wachlarzem roszczeń chroniącym go przed takim naruszeniem. Jednak, aby z niego skorzystać musi liczyć się z koniecznością udowodnienia swojej renomy, a więc przedstawienia w sądzie odpowiedniego materiału dowodowego.

****

Źródła:

• Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (DZ.U. z 2017 r., poz. 776)
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu czynów nieuczciwej konkurencji (DZ.U. z 2018 r., poz. 419)
• H. Fedorowicz, „Ochrona znaków towarowych w świetle orzecznictwa unijnego i krajowego z komentarzem”, OIRP w Warszawie, Warszawa 2015
• E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Komentarz do art. 3, 10 i 16 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, WKP 2018
• Wyrok TSUE z 14 września 1999 r. w sprawie C-375/97 General Motors v. Yplon SA
• Wyrok Sądu (piąta izba) z 25 stycznia 2012 r. w sprawie T–332/10 Viaguara S.A. Polska przeciwko OHIM – Pfizer Inc., USA
• Wyrok TSUE z 18 czerwca 2009 r. w sprawie C–487/07 L’Oréal i in.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lipca 2013 r. (sygn. akt II GSK 467/12)
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r. (sygn. akt V CSK 241/08)