Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.), czyli świętojańskie ziele, jest rośliną wieloletnią należącą do rodziny dziurawcowatych (Hyperiaceae). Występuje w całej Europie, w Azji Zachodniej, Chinach, Afryce Północnej i w obu Amerykach. Do połowy XX w. pozyskiwany był prawie wyłącznie ze środowiska naturalnego. Obecnie pochodzi głównie z upraw. Surowcem farmaceutycznym jest ziele dziurawca (Hyperici herba).

Dziurawiec zawiera bardzo różnorodne składniki chemiczne. Obecnie za najważniejsze uważa się składniki antranoidowe: hiperycynę i związki pokrewne (pseudohiperycyna, cyklopseudohiperycyna, protohiperycyna), których zawartość w kwiatach sięga 0,15%. Kolejną grupą składników są flawonoidy, głównie hiperozyd (3-galaktozyd kwercetyny), wyizolowany po raz pierwszy w roku 1936 przez prof. Zofię Jerzmanowską. W dziurawcu występują również biflawonoidy (amnentoflawon i biapigenina), procyjanidyny oraz garbniki katechinowe. Obecny w roślinie olejek eteryczny zawiera liczne monoterpeny, seskwiterpeny i alifatyczne węglowodory. W świeżych kwiatach występuje hiperforyna – pochodna floroglucyny, związek o działaniu przeciwbakteryjnym.

Rodzaj aktywności farmakologicznej dziurawca jest zależny od postaci leku. Ekstrakty alkoholowe, zawierające hiperycynę, wykazują wyraźne właściwości antydepresyjne (diantrony, takie jak hiperycyna, są inhibitorami monoaminooksydazy). Ekstrakty wodne lub niskoalkoholowe, które nie zawierają hiperycyny, lecz składniki hydrofilne, takie jak glikozydy flawonoidowe, fenolokwasy, garbniki, wykazują działanie ściągające i spazmolityczne. Wyciągi olejowe działają przeciwzapalnie, sprzyjają zabliźnianiu ran, leczą oparzenia. Hiperycyna posiada właściwości fotouczulające.

Autor: dr Jerzy Jambor
Fot.: Phytopharm Klęka S.A.