Podbiał pospolity (Tussilago farfare L. ), zwany też zielem świętego Antoniego, to przedstawiciel rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje w całej Europie (bez skrajnej Północy), a także w zachodniej i północnej Azji oraz w górskich rejonach Afryki Północnej. Rośnie też w Ameryce Północnej, dokąd został zawleczony z Europy.

Podbiał jest rośliną wieloletnią, tworzącą rozłogi. Dzięki temu łatwo rozmnaża się wegetatywnie. Jego plenność sprawia, że uważany jest za uciążliwy chwast. Podbiał bywa też uprawiany. W ostatnich latach powstaje coraz więcej plantacji niskoalkaloidowych odmian podbiału.

Surowcem farmaceutycznym są liście podbiału (Farfare folium). Zbiera się je w fazie, kiedy są jeszcze młode, czyli w maju i czerwcu. Później stają się bezwartościowe.

Podbiał jest typowym surowcem śluzowym. Zawarty w nim śluz powleka, zmiękcza i chroni błony śluzowe. Te właściwości są wykorzystywane  w terapii schorzeń górnych dróg oddechowych.

Obok związków śluzowych, które stanowią aż 8% składu liścia podbiału, występują też działające ściągająco garbniki (5%) oraz działające spazmolitycznie flawonoidy (0,8%). Za niepożądaną grupę związków wtórnych podbiału uważane są alkaloidy pirolizydynowe, którym przypisuje się właściwości hepatotoksyczne i kancerogenne.

W Polsce do produkcji leków stosowany jest wyłącznie krajowy surowiec pozyskiwany wiosną, w którym zawartość alkaloidów pirolizydynowych jest śladowa (poniżej 0,005 mg/kg). Produkty lecznicze zawierające niskoalkaloidowe ekstrakty z liścia podbiału  stosowane są w ostrych nieżytach górnych dróg oddechowych z kaszlem i chrypką, a także w ostrych i lekkich stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Dzienna dawka preparatu, który zawiera ekstrakt z podbiału, nie powinna zawierać więcej niż 1 mikrogram alkaloidów pirolizydynowych przy stosowaniu wewnętrznym i nie więcej niż 10 mikrogramów przy stosowaniu zewnętrznym lub w naparze.

Autor: dr Jerzy Jambor,
prezes Polskiego Komitetu Lekarskiego

Fot.: Adam Półtorak